Rauemi Matua
He kōrero whakataki
I tuhia tēnei pūrākau i runga i te hiahia o Te Ātiawa ki Te Upoko o te Ika kia puta he rauemi mō ngā taniwha e rua i noho rā ki Te Whanganui a Tara. I roto i ngā tau ki mua, rite tonu te tono a tēnā tangata, a tēnā kura ki ngā pūkōrero o te iwi ki te haere ki te kōrero i tēnei pūrākau, inā hoki he rawe ki ngā tamariki o ngā kura o Te Upoko o te Ika.
Kāti, kua whakapukapukatia te pūrākau nei hei taonga kōrero mā ngā tamariki. He kōrero pūtake tēnei momo pūrākau, e taki ana i ngā kōrero mō te Kāhui Mounga, arā, ko ngā kāwai heke me ngā huinga tūpuna nā rātou i whakanohonoho i Te Upoko o te Ika i mua noa atu i te taenga mai o Kupe me ngā waka o ngā tīpuna. Ko te hiahia o te Kāhui Mounga, kia huakina te waharoa o te ika, kia kore ai e mate.
Nā, i karahui tēnei iwi ki te tihi o Pukeatua, ā, ka tukua ngā takutaku ki a Ranginui, māna rātou e āwhina. Nā Ranginui anō i tuku mai ko te Hau Tupua, ā, nā te Hau Tupua te ika whenua i whakaora, i whakaoreore ake. Ka haruru te whenua, ka matiti, ka matata, ā, ka puta ake ngā taniwha e rua, arā, ko Ngake me Whātaitai.
Mā te whakaputanga o tēnei pūrakau e:
- mana ai ngā kōrero tuku iho ā ngā tupuna o Te Ātiawa ki Te Upoko o te Ika.
- mana ai te mātauranga tuku iho me te tuakiri o te iwi.
- whakaatu ai i te hononga o iwi ki tōna taiao mai, mai rā anō.
- tautoko i ngā akoranga a ngā tamariki mokopuna o Te Ātiawa ki Te Upoko o te Ika me ērā o iwi kē.
- wātea ai tēnei kōrero ki te tangata ahakoa ko wai, ahakoa nō hea.
He kōrero mō te kaituhi
Ko te kaituhi o tēnei pūrākau ko Ben Ngaia. Ko ia tētahi o ngā waha kōrero mō te iwi o Te Ātiawa ki Te Upoko o te Ika, ko ia anō hoki tētahi i tonohia e hia ngā wā kia kōrero ki ngā kura o te Upoko o Te Ika, o te motu hoki, ngā rōpū kaiako, me ngā tari kāwanatanga mō tēnei o ngā pūrākau taniwha. Nō reira te whakaaro kia tuhia, kia whakapukapukatia te pūrākau kia wātea ai ki te marea, kia mōhio hoki he tirohanga kē tā te mana whenua mō tēnei kōrero rongonui. Ko te reo o Te Ātiawa, o Taranaki te reo o te kaituhi.
HE KŌRERO ME TE KAITUHI
Haere ki: Kauwhata Reo
Mō te pukapuka
He pai te pukapuka pikitia mō te pānui ā-rōpū, pānui takitahi rānei. Ko tētahi tino āhuatanga o tēnei momo pukapuka ko te noho tahi o ngā pikitia me ngā kupu. Kei roto i tēnei pūrākau he kōrero mō te Kāhui Mounga, mō te Hau Tupua me te Ika Whenua, arā, mō Te Ika a Māui.
Ko tētahi kaupapa matua o te pūrākau he whakaatu i ngā mahi a ngā tupua me ngā ngā taniwha nā rātou i takahi i te mata o te ika whenua, i mua noa atu i te tangata, me ngā tohu nā rātou i waiho mai.
Hei tautoko hoki i te tirohanga mana whenua, kua waihangatia tētahi kiriata poto, kiriata hakoritanga, hei hoa rauemi mō te pukapuka, hei whakaaturanga hoki mā te marea. Mā tēnei kiriata e ruku atu ai te kaimātaki ki te taha o ngā taniwha e rua, kia rongo, kia kite tonu i ō raua ara tapuwae me ngā tohu whenua kua mahue mai i a rāua hoki. Ka rongo hoki te kaimātaki i te reo o te pao e taki ana i te kōrero.
Kuputaka
| Aungarea | He tiro mākutu, he mea korikori |
| Haoa | Ka riakina |
| Hīnawanawa | Ka tūtū te huruhuru kiri nā te wehi te take |
| Hūhi | He repo |
| Hurunga | He kāwai heke, arā, he hekenga tangata |
| Kānapanapa | Ka kaha whiti mai |
| Kārohirohi | He pīataata mai |
| Kōemi | Ka horo haere kātahi ka ohorere, ka tū |
| Makao | He ringaringa, he waewae |
| Marara | Ka whiua haere kia rere ki hea ake |
| Mārū | He hūmārie te reo me te āhua |
| Memenge | Ka ngoikore, ka hauaitu nā te kore kai te take |
| Mimiti | Ka maroke haere, ā, ka pau haere te kaha |
| Ngātata | Ka huakina |
| Pakohutia | Ka kōaratia, ka huakina |
| Tetē | Kua kati rawa nga niho |
| Topakitanga | Ka tau haere te rere |
| Wawā | He whakaharuru |
| Whakaeaea | He mahi hei whakamauru i te mamae |
Ngā Hononga Kē Atu
NGAKE ME WHĀTAITAI – HAKORITANGA
Haere ki: Kauwhata Reo
- Legend of Ngake and Whātaitai (reo Māori)
- Mahi Toi
- He pukapuka Ngake me Whātaitai
- The Legend of Haumapuhia
Mō Mua Mai i te Pānui Tahi
Kōrero tahitia te uhi o te pukapuka
Matapakihia te āhua o ngā kiripuaki
Matapaehia te kaupapa matua o te kōrero
He Mihi
He mihi nui tēnei ki a Beth Dixon. Mōna i tuhi; Ngā Tauira Whakaakoranga me Ngā ngohe hai mahi mā te ākonga.
Me kore ake a ia hei āwhina i tēnei kaupapa.
I tāia i Aotearoa.
Manatārua i ngā kōrero © Huia Publishers me Te Rūnanga o Te Āti Awa 2020
Kua noho manatā tēnei rauemi. Atu i ngā take pēnei i ngā akoranga whaiaro, te rangahau, te arotake me te arohaehae mahi e whakaaetia ana i raro i te Ture Manatā, kore rawa e tukuna kia tāia anō tētahi wāhanga o ngā kōrero nei, ahakoa te huarahi tā. Me mātua tono whakaae ki a Huia Publishers.
