Close

Te Pātaka Ngohe

Hei āwhina i te kaiako me ngā ākonga kia mārama ai ki ngā hiahia o ngā paerewa, kua waihanga he ngohe aromatawai hei tauira.  Waihoki, kua whakarāpopotohia te āhua o ia ngohe aromatawai kia mōhio ai te kaiako me ngā ākonga ki ngā horopaki i whakatauirahia. 

Kaupae Tuatahi

thumb hauora 320x180

AS91684 1.1 Taiohi tū, taiohi oho

Kia whakamārama i te āhua o tō te ākonga ake koiringa tinana, hei oranga mōna. Ka whakaritea tētahi mahere koiringa tinana kia whakapakari ake ai i tōna tinana, arā, whakaarohia te wā ki te moe, ki te kai, ki te kori tinana, ki te āhua hoki o te whakatā i tōna mahere. Ka aromatawaingia ngā whakataunga kia pakari ake ai i te oranga o tōna tinana i ngā koiringa tinana.

Pāwhiria

thumb hauora 320x180

AS91684 1.1 Ko tēhea huarahi me whai ahau?

Kia āta whakahoki kōrero anō nei he kaipūrongo. Ka whiriwhiri i ngā take e rua hei whakautu māna. Ka aromatawaingia te kaha ki te whakamārama i ngā tirohanga whānui o te kaupapa, ki te whakaahua hoki i ētahi huarahi me ōna pānga kia taea ai e te kaituku kōrero te whakatau tētahi huarahi tika mōna.

Pāwhiria

thumb hauora 320x180

AS91685 1.2 I takea mai i hea?

Kia mahi ā-rōpū ki te tunu i tētahi kai e whakaatu ana i ngā tikanga tuku iho o tētahi kai taketake mō tētahi whakataetae tunu kai ā kura. Ka whakamārama, ka whakarite, ka tunu hoki i tērā kai taketake. Ka aromatawaingia te kaha ki te āta whakaatu i ngā tikanga tuku iho ki te whakarite ki te tunu i te kai.

Pāwhiria

thumb hauora 320x180

AS91685 1.2 Kaitunu Kai Aotearoa

Kia āta whakarite i te kai taketake mō tētahi whakataetae Master Chef, ā, ka whakamārama ki ngā kaiwhakawā o te whakataetae tunu kai, i ngā tikanga tuku iho i whakamahi ai ia ki te whakarite i aua kai. Ka aromatawaingia ngā pūkenga whakamahi i ngā tikanga tuku iho whakarite kai taketake.

Pāwhiria

thumb hauora 320x180

AS91686 1.3 He mana tō te kai

Kia whakamārama i ngā painga o ngā kai papai mō te oranga o te tangata, me te kura hoki. Kua nui rawa ngā kai kino e heria ana e ngā ākonga ki te kura. Kua aukatia e te kura ēnei tūmomo kai. Kua whakatauhia kia mātua heria atu ngā kai papai mō te oranga o te tangata. Ka aromatawaingia te āhei ki te āta whakamārama i ngā pānga o tēnei ture ā-kura ki te oranga o te tangata.

Pāwhiria

thumb hauora 320x180

AS91686 1.3 He aruhe, he āporo rānei?

Kia whakataurite i ngā whiringa kai a te iwi o mua ki te whiringa kai a te iwi o nāianei. Ka aromatawaingia te āhei ki te whakamārama i ngā hua pai me ngā hua kino hoki o ngā whiringa kai ki te oranga o te tangata.

Pāwhiria

thumb hauora 320x180

AS91687 1.4 Te rā whānau

Kia whakaahua i te pānga o te whakamahi i tēnei hangarau, arā, i te PukaMata ki tō te ākonga hoa me te pāpori. Kua tukuna e tētahi hoa i te kura he pānui i runga i PukaMata (Facebook). Ko tēnei pānui he pōhiri i ōna hoa ki tōna rā whānau. E tuwhera ana tēnei pānui ki te marea, ahakoa he hoa, he tauhou rānei. Ka aromatawaingia te kaha ki te āta whakaahua i ngā pānga o PukaMata ki te hauora o te tangata.

Pāwhiria

thumb hauora 320x180

AS91687 1.4 Tihei hangarau!

Kia kōwhiri i tētahi taupānga īPae kei te kaha whakamahia e te taiohi, ā, ka whakaahua i ngā pānga o te whakamahi o taua taupānga īPae ki te oranga o te taiohi. Ka aromatawaingia te āhei ki te whakaahua i ngā pānga o te whakamahi o taua taupānga īPae ki te oranga o te taiohi me te hapori whānui hoki.

Pāwhiria

thumb hauora 320x180

AS91688 1.5 Te mahi tahi

Kia whakaatu i te kaha mārama ki te whakaako i ngā pūkenga hākinakina ki te rōpū kia whakapakari ai mō te Weet-Bix TRYathlon. Ka aromatawaingia kaha ki te whakaatu i te māramatanga ki tētahi mahi hākinakina kia whai wāhi ai te tangata ki te TRYathlon.

Pāwhiria

thumb hauora 320x180

AS91688 1.5 Karawhiua te kori tinana!

Kia whakarite i tētahi hōtaka whakapakari tinana e hāngai ana ki ngā reanga tamariki tau 1 ki te tau 6 kia pai ai tā rātou karawhiu i ngā mahi i te atamira mō ngā whakataetae kapahaka ā rohe. Ka aromatawaingia ngā putanga e whakaatu ai i te māramatanga ki te ao kori mā te whai wāhi atu o ngā tamariki ki te mahi whakapakari tinana.

Pāwhiria

thumb hauora 320x180

AS91689 1.6 Te ara hīkoi

Kia tuku patapatai ki te hapori mō tētahi kaupapa whakapaipai i te ara hīkoi e pātata ana ki te kura. Ko tētahi o ngā ara hīkoi kua ururuatia e te rākau, e te otaota. Kua tūkinotia hoki e te tangata. Kua haere atu te kura ki te whakapaipai i tērā wāhi. Ka aromatawaingia te kaha ki te whakamārama i ngā pānga o te kaupapa tiaki taiao ki te hauora o te tangata.

Pāwhiria

thumb hauora 320x180

AS91689 1.6 Para kore

Kia whakatairanga i ngā hua ka puta ki te whānau i tā rātou whai i te huarahi o te para kore. Ka aromatawaingia te āhei ki te whakamārama i te pānga mai o te whai i te huarahi para kore ki te hauora o te whānau.

Pāwhiria 

Kaupae Tuarua

thumb hauora 320x180

AS91790 2.1 Taiohi tū, taiohi ora

Kia whakarite i tētahi whakaaturanga mō tētahi āhuatanga matatika e whakaatu ana i te māramatanga ki taua āhuatanga matatika, kātahi ka arotake, ka tātari i ngā kohikohinga. Ka aromatawaingia te āhei ki te āta whakamārama i ngā take i rerekē ai ngā tirohanga ki te āhuatanga matatika me ngā rautaki hei hiki i te noho ora o te hunga taiohi.

Pāwhiria

thumb hauora 320x180

AS91790 2.1 Waipiro rorirori

Kia whakarite i tētahi whakaaturanga mō ngā āhuatanga matatika e pā ana ki te taraiwa porohaurangi me te pānga ki te hunga taiohi. Ka aromatawaingia te āhei ki te tūhura i ngā āhuatanga matatika o te taraiwa porohaurangi me te arotake i te whaihua o ngā rautaki hei hiki i te noho ora o te hunga taiohi.

Pāwhiria

thumb hauora 320x180

AS91791 2.2 He hikinga wairua

Kia tito, kia taki, kia whakamārama hoki i tētahi karakia hei whakapai i te kai. Ka aromatawaingia te āhei ki te āta whakamārama i ngā tūāhuatanga o te karakia hei whakapai i te kai me te pānga ki te oranga o te tangata.

Pāwhiria

thumb hauora 320x180

AS91791 2.2 Ā tātou tino kai

Kia āta rangahau i tētahi tino kai taketake, kia whakamārama hoki i ngā hua e puta mai i taua kai mō te oranga o te iwi. Ka aromatawaingia tā te ākonga arotake i ngā āhuatanga o tētahi kai taketake me te pānga ki te oranga tangata, ā, ka tautoko hoki ki ngā kōrero taunaki.

Pāwhiria

thumb hauora 320x180

AS91792 2.3 Ko te tuna nui! Ko te tuna roa!

Kia arotake i te whaihua o tētahi rautaki tiaki tuna i te rohe me te kaha whakauru, te kore rānei e whakauru, o te tirohanga Māori. Ka aromatawaingia te āhei ki te arotake i te whaihua o te rautaki ki te kōkiri i te kaupapa, ki te whakaea i ngā hiahia o te iwi, ki te whakaata i ngā tirohanga Māori me te pānga o ērā ki te kaupapa.

Pāwhiria

thumb hauora 320x180

AS91792 2.3 E tū, Tāne Mahuta

Kia tuhi pūrongo hei tuku ki Te Papa Atawhai e arotake ana i te whaihua, ki tā te Māori titiro, o ngā rautaki e hāpai ana i te hauora o tētahi ngahere i tētahi rohe. Ka aromatawaingia te pūrongo i runga i te hōhonu o te tātari i te whaihua, i runga i tā te Māori titiro, o ngā rautaki e hāpai ana i te noho ora o tētahi ngahere i te rohe.

Pāwhiria

thumb hauora 320x180

AS91793 2.4 Kua aha koe?

Kia āta whakahoki i ngā pātai e toru anō nei he Māreikura, he Whatukura kei te pouaka whakaata Māori. Kua tukuna atu ngā pātai e toru ki te kāhui Māreikura, kāhui Whatukura. Ka aromatawaingia te āhei ki te whakamārama i ngā tirohanga whānui ki te kaupapa, ki te whakaahua hoki i tētahi mahi me ōna pānga e taea ai e te kaituku kōrero te whakatau tētahi huarahi tika mōna.

Pāwhiria

thumb hauora 320x180

AS91793 2.4 Haka i te ao, i te pō

Kia rangahau, kia arotake, kia whakarite whakaaturanga anō hoki e pā ana ki ngā tikanga whakawhanaungatanga me tōna pānga ki te oranga tangata i roto i te horopaki o te kapa haka. Ka aromatawaingia te āhei ki te whakamārama i ngā tirohanga whānui ki te kaupapa, ki te marohi hoki i ētahi rautaki hei hiki ake i te oranga tangata.  

Pāwhiria

thumb hauora 320x180

AS91794 2.5 He whakaaro ōu?

Kia hanga i tētahi rārangi pātai hei tuku ki tō hapori, kia kitea ai ō rātau whakaaro mō tēnei whakataukī, "Moea te tangata ringa raupā". Ka haere te uiuinga, ka whakaemia ngā whakautu, ka tātarihia anō hoki ngā kōrero o roto. Ka aromatawaingia te āhei ki te whakamārama i ngā kōrero ka puta ake i te hapori ki te whakataukī nei, me ngā putanga o ērā kitenga. 

Pāwhiria

thumb hauora 320x180

AS91794 2.5 He tikanga tō te ingoa?

Kia tuhi kōrero mō te nūpepa ka tohaina ki te hapori, kia tuhi rangitaki rānei mō tētahi pae tukutuku i te hapori, e pā ana ki tētahi momo whakatoihara – arā, ko te whakatau wawe, i runga i te whakaaro toka, i te whakaaro tītaha, e pēhea ana te āhua o tētahi wāhi – me te pānga o tēnei ki te oranga o te tangata. Ka aromatawaingia tōna kōrero, tōna rangitaki rānei i runga i te hōhonu o te matapaki i ngā mahi whakatoihara i ētahi rōpū/wehenga o te porihanga, me te kounga o ōna whakaaro mō ngā huarahi me mātua whai hei wero, hei whakarerekē i ngā whakapono, ngā uara me ngā titiro pāpori, kia iti ake ai te whakatoihara kei roto i te whakatau wawe me te whakaaro toka.

Pāwhiria

Kaupae Tuatoru

thumb hauora 320x180

AS91811 3.1 He tohorā, he tipua

Kia rangahau, kia āta tātari hoki i ngā take i hiranga ai te tohorā ki a ngāi Māori, ki a ngāi Inuit hoki, me te pānga o te tohorā ki ō rāua oranga hei iwi taketake. Ka aromatawaingia te hōhonutanga o te arohaehae i te hiranga o te tohorā ki te oranga o ngā iwi taketake me ngā pānga o tōna toitūtanga ki ngā uri whakatipu.

Pāwhiria

thumb hauora 320x180

AS91811 3.1 Te hiranga o te kai taketake

Kia rangahau, kia tātari i te huringa o te kai taketake hei taonga tauhokohoko, me te pānga o tēnei ki te iwi taketake. Ka aromatawaingia te hōhonutanga o te arohaehae i te pānga o te whakapakihitanga o te kai taketake ki te oranga o te iwi taketake, tae atu ki te kounga me te hāngai o ngā taunakitanga ka takoto hei tautoko i ōna whakaaro. 

Pāwhiria

thumb hauora 320x180

AS91812 3.2 Kī-o-Rahi ē!

Kia whakarite i tētahi whakataetae Kī-o-Rahi ā-kura, kia whakamārama hoki i ngā rautaki e whakamahia ana kia tutuki ai ngā hiahia ahurea o te iwi e pā ana ki te kaupapa Kī-o-Rahi. Ka aromatawaingia te kaha ki te āta whakamārama i ngā rautaki e tutuki ai ngā hiahia ahurea o te iwi i roto i tētahi mahi koiri.

Pāwhiria

thumb hauora 320x180

AS91812 3.2 Pōtaka takahuri

Kia whakarite i tētahi whakataetae ā-kura mō te tā pōtaka, ā, he whakamārama hoki i ngā rautaki e whakamahia ana kia tutuki ai ngā hiahia ahurea o te iwi e pā ana ki te kaupapa o te tā pōtaka. Ka aromatawaingia te kaha ki te āta whakamārama i ngā rautaki e tutuki ai ngā hiahia ahurea o te iwi i roto i tētahi mahi koiri.

Pāwhiria

thumb hauora 320x180

AS91813 3.3 Taiao ora, taiao mate

Kia whakarite i tētahi kaupapa tiaki taiao i runga i tā te Māori titiro. Ka aromatawaingia te kaha ki te matapaki i ngā hua o te kaupapa tiaki taiao me te kaha kitea o te tirohanga Māori i roto.

Pāwhiria

thumb hauora 320x180

AS91813 3.3 Puna wai

Kia whakatakoto i tētahi mahere hei whakapūmau i te oranga o tētahi puna wai. Ka rangahaua ngā rautaki Māori e pīkautia ana e tētahi rohe ki te whakapūmau i te oranga o te puna wai. Ka aromatawaingia te mahere i runga i ngā tikanga Māori whakatoitū i tētahi puna wai. 

Pāwhiria

thumb hauora 320x180

AS91814 3.4 Rongoā taiao

Kia tuhi i tētahi kōrero mō te moheni ā-ipurangi o Taiohi e tūhura ana i ngā āhuatanga o te taiao ka whakaora, ka whāngai i te taha tinana, i te taha wairua, i te taha hinengaro, i te taha whānau hoki o te hunga taiohi. Ka aromatawaingia te kaha ki te matapaki i ngā hononga o ngā momo rongoā taiao ki te taha wairua, taha hinengaro, taha tinana, taha whānau, otirā ki te noho ora o te tangata.

Pāwhiria 

thumb hauora 320x180

AS91814 3.4 Taiohi hī! Taiohi hā!

Kia tuhi pūrongo hei kawe ki tētahi hui o te ao, e pā ana ki ngā mea e kī nei te rangatahi o ēnei rā, huri i te ao, he ‘rongoā taiao’. Ka aromatawaingia te pūrongo i runga anō i te hōhonu o te matapaki i ngā rongoā taiao me ngā pānga o aua rongoā ki te noho ora o te taiohi.  Ka aromatawaingia hoki te kounga me te hāngai o ngā taunakitanga ka takoto hei tautoko i ngā whakaaro mō te toitūtanga o aua wāhi puiaki.

Pāwhiria

thumb hauora 320x180

AS91815 3.5 Mana taiohi

Kia tātari te ākonga i tētahi taututetute a te hunga taiohi, ā, ka hanga rautaki hohou i te rongo i waenga i te hunga whai pānga mai. Ka aromatawaingia te kaha ki te āta wetewete i ngā tirohanga rerekē ka whai wāhi mai ki te taukumekume me ngā pūtake i rerekē ai tētahi i tētahi. Waihoki, ko te tūhono i ngā painga o ngā hononga tāngata ki te hauora o te whānau, te hapū me te iwi.

Pāwhiria

thumb hauora 320x180

AS91815 3.5 Houhou i te rongo

Kia rangahau i tētahi take, kia tuhi pūrongo e arotake ana i te whaihua o ētahi rautaki houhou i te rongo e toru e hāngai ana ki taua take, e whakamahia ana hoki i Aotearoa i tēnei wā hei rongoā i ngā momo taukumekume e ara ake ana. Ka aromatawaingia te pūrongo i runga i te hōhonu o te tātari i te whaihua o ngā rautaki houhou i te rongo e toru e hāngai ana ki te take, ngā pānga ki te oranga o ngā tāngata e tino rongo ana i te pāpātanga mai o te taukumekume, tae atu ki te kounga me te hāngai o ngā taunakitanga ka tīkina hei tautoko i ngā whakaaro.

Pāwhiria

thumb hauora 320x180

AS91816 3.6 Te tuakiritanga hākinakina ā-motu

Kia tuhi pūrongo mō roto i tētahi hautaka hākinakina e arohaehae ana i ngā pānga papai me ngā pānga kikino o te tuakiri hākinakina o Aotearoa ki te oranga o te tangata.

Ka aromatawaingia te pūrongo i runga i te hōhonu o te wetewete me te arohaehae i ngā pānga papai me ngā pānga kikino o te tuakiri hākinakina o Aotearoa ki te oranga me te pai o te whakatakoto taunakitanga e tautoko ana i ngā whakatau whai tāhuhu, whai tikanga hoki mō te pānga o te tuakiri hākinakina ki te oranga o te porihanga o Aotearoa.

Pāwhiria

thumb hauora 320x180

AS91816 3.6 Te hiringa o te rangatahi

Kia tuhi pūrongo hei whakaputa ki tētahi hui taumata mā te rangatahi.  Ko te kaupapa o te pūrongo, ko te hiranga o te tuakiri taiohi. Ka aromatawaingia te pūrongo i runga i te hōnonu o te tātari i te pānga o te tuakiri ki te oranga o te taiohi, me tōna pānga hoki ki te ekenga o te taiohi ki te tino taumata e taea ana e ia. Ka tirohia hoki te kounga me te hāngai o ngā taunakitanga ka tāpaea hei tautoko i ngā whakaaro mō ngā mea ka āta hāpai i te noho ora o te taiohi.

Pāwhiria

Related Resources