5-8 Nohinohi
Te reo Māori i te kāinga
Te Reo ā-waha:
Hei Waiata, hei whakakoakoa: (Te Reo whakarongo, te reo kōrero, te reo pānui)
http://tereomaori.tki.org.nz/Reo-Maori-resources/Hei-Waiata
Kupu taupānga: https://kupu.co.nz/#/aboutkupu
Google play.
Kauwhata reo tau 5 rauemi reo Māori (Pānui, Kōrero). He whare rauemi reo Māori mā te katoa. Rukuhia kia ora tō whare reo.
Kauwhata reo tau 6 rauemi reo Māori (Pānui, Kōrero). He whare rauemi reo Māori mā te katoa. Rukuhia kia ora tō whare reo.
Kauwhata Reo tau 7 rauemi reo Māori (Pānui, Kōrero). He whare rauemi reo Māori mā te katoa. Rukuhia kia ora tō whare reo.
Kauwhata Reo tau 8 rauemi reo Māori (Pānui, Kōrero). He whare rauemi reo Māori mā te katoa. Rukuhia kia ora tō whare reo.
Te reo Māori mahere ako: tau 5-12 (tuhituhi). Kua tuhia ēnei mahere ako kia hāngai ki ngā Aratohu Marautanga Reo Māori -Te Aho Arataki Marau mō te Ako i Te Reo Māori - Kura Auraki. Kei konei ngā rauemi hei arataki hei tautoko i ngā akoranga whakarongo, kōrero, pānui, mātakitaki hoki.
http://tereomaori.tki.org.nz/Teacher-tools/Te-reo-Maori-lesson-plans
Tuhituhi
Ngā rauemi reo TKI Pāngarau: (tuhituhi)
https://nzmaths.co.nz/ng-whakaari-rauemi
Akoranga Matihiko TKI tau 5-8 (tuhituhi)
https://nzmaths.co.nz/akoranga-matihiko
Te Kaukau: (Pānui) Tau 7-8
Te Huinga Raukura: Tau 7-8 He hōtaka pānui a Te Huinga Raukura mā ngā ākonga e tīmata ana ki te tuhi me te pānui i te reo Māori. E hāngai atu ana tēnei huinga, arā ko Te Huinga Ruakura: Kahukura, ki ngā taumata Pīngao E me te I. Rukuhia ki ngā tini hei mahi e whai ake nei.
Pānui
Kauwhata Reo Tau 5 rauemi reo Māori (Pānui, Kōrero). He whare rauemi reo Māori mā te katoa. Rukuhia kia ora tō whare reo.
Kauwhata Reo Tau 6 rauemi reo Māori (Pānui, Kōrero). He whare rauemi reo Māori mā te katoa. Rukuhia kia ora tō whare reo.
Kauwhata Reo Tau 7 rauemi reo Māori (Pānui, Kōrero). He whare rauemi reo Māori mā te katoa. Rukuhia kia ora tō whare reo.
Kauwhata Reo Tau 8 rauemi reo Māori (Pānui, Kōrero). He whare rauemi reo Māori mā te katoa. Rukuhia kia ora tō whare reo.
Ānei ngā rauemi pānui, ngā rauemi whakarongo, otirā ngā rauemi hei whai tohutohu hei whakapakari i te reo Māori mō te reanga tuatahi. Tēnā whāia ngā tohutohu o ēnei whārangi ipurangi kia tautoko i āu tamariki ki te kāinga.
Te-Reo-Maori/Akona-te-Tau-Hine-Raumati
Teaching Resources Hine Raumati level 1 Kapa Haka
Teaching Resources Hine Raumati level 1 Summer-Food-Corn
Teaching Resources Hine Raumati level 1 Summer weather
Ngā akoranga matua i te kāinga
Tuhituhi
E tīmata ana au ki te tuhi kōrero mā te pikitia, ngā pū, ngā pū-rua me ngā kupu.
- Tākaro – ka tā, ka tuhi mō aku tākaro
- kōrero/pakiwaitara
- Ka tā, ka tuhi mō taku mahi
- Tuhi rotarota/waiata
- Ka whakatauriterite
- Tuhi rātaka
- Te kōrero anō i tētahi pūrākau, pakiwaitara
- Tuhi tohutao
- Tuhi reta, īmēra, kōrero i runga tīhau
Pānui
Ka ngana au ki te pānui takitahi, ki te pānui hoki me tētahi atu. Ka taea e au te whakatika i au anō, ā, kei te mārama anō ki tāku e pānui ana.
- Te pānui ngātahi – me tētahi atu
- Pānui pukapuka ia te rā me te whakarārangi i ngā pukapuka kua oti i au te pānui
- Pānui ki a au anō
- Rapu pū, oro pū
- Ngā panga pikitia
- Te mahi raupapa – kōrero mō te pukapuka me ngā mahi i mahia
- Pānui me te whai tohutao
- Pānui me te whai tohutohu
Reo ā-waha
Kei te ako au i ngā kupu hou me ngā huarahi e mārama ai aku kōrero.
- whakaputa kōrero – kōrero mō aku mahi, whakarongo ki ētahi atu i a rātou e kōrero ana
- ako me te whakamahi reo mō ētahi kaupapa rerekē
- te whai kia nui ake ngā momo kupu e mōhio ana au
Pāngarau
E ako ana i ngā āhuatanga o ngā tau
- Tatau whakamua, whakamuri hoki ki 20, ki 100, ki 1000
- Whakaoti rapanga tau tae atu ki 10, ki 20, ki 100, ki 1000
- Te whakarōpū i runga i te āhua , te rahi, te tae
- Pānui me te tautohu tau i roto i te taiao
Ngā ara hopu akoranga i te kāinga …
- Waea pūkoro – whakaahua, ataata rānei mōku e tākaro ana, e ako ana hoki
- Pūpuri kōpaki me aku tānga pikitia, tuhinga, me ngā mea nāku anō i hanga
- Tuari i aku akoranga me tētahi atu me tētahi rānei o taku whānau
- He wā whakaatu, wā kōrero mō te whānau
Ngā rauemi tautoko i te mahi akoako i te kāinga
E Neke, E Kori! He pao whakakorikori
E neke, e kori,
kei pēnei i te tori!
Ko te moe tō kai,
e kore te hiamo e whai
E neke, e kori
E neke, e kori...
This is a collection of Pao to entertain you and your family to also support rhythmic use of Māori to engage and also get you moving.
Te eke wīra me taku tira
He mea whakahirahira
Te eke wīra me taku tira
(x2)
Ia te hēkona, meneti, hāora o te rā
Koia te mahi, ko te eke wīra
Ka haere ngātahi mātou ko ōku hoa
Ki te tī, ki te tā, ki ngā wāhi katoa
I te ara kōpiko, i te ara pukepuke
Ka piki whakarunga, kātahi ka heke
Ka mau te wehi! Taputapu kē!
Kia tere, kia hohoro te haere
Kia pūehuehu te ara
Engari kia tūpato kei whara
Me maumahara
Ki te mau i te pōtae mārō
Kia kaha, kaua e karo
He mea whakahirahira
Te eke wīra me taku tira
(x2)
Inā te reka, te namunamuā o te poa!
I te ao, i te pō, i ngā wā katoa
Ko te poa kei te toi o ngā whakaaro
Mai i te ata hāpara ki te maruāpō
Ko te poa kei te toi o ngā whakaaro
Inā te reka, te namunamuā
O ngā kai ka tunua e tōku māmā
Kai wainene mai, mōkarakara mai
Ahakoa te kai, he kai mōwaiwai
Haere mai, haere mai ki te pāparahua noho ai
Kua hora ngā hua, kua hora ngā kai
Ngā kai o uta, ngā kai o tai
Te mutunga kē mai o te pai!
Ko te kai te kōingo o te ngākau
Te huawhenua, te huarākau
Ngā kai o te wao, o te ākau
Ka pau te katoa i ahau!
I te ao, i te pō, i ngā wā katoa
Ko te poa kei te toi o ngā whakaaro
Mai i te ata hāpara ki te maruāpō
Ko te poa kei te toi o ngā whakaaro
Mō te peke kāore he painga!
E peke e kō,
ki runga, ki te rangi
PEKE
Kia teitei
E PEKE
E peke e koro,
ki runga, ki te rangi
PEKE
Kia teitei
E PEKE
Ko wai te toa? HI!
Ko koe te toa, HA!
Ko wai te toa? HI!
Ko koe te toa, HA!
Mō te peke kāore he painga,
mō te peke kāore i tua.
Mō te peke kāore he painga,
mō te peke kāore i tua.
Kia tūpato e kō kei whara tō whero
Kia tūpato e koro kei tukuna te patero
E peke, e huri, ka porotēteke whakamuri
E peke tuarua, ka porotēteke whakamua
(x 2)
E peke kia kaha, e peke kia māia
E peke kia kaha, e peke kia māia
(x 2)
Mawhiti!
Mawhiti
I te tī, ki te tā
I wiwī, ki wawā
I konei, ki korā
Mawhiti
I te tī, ki te tā
I wiwī, ki wawā
I konei, ki korā
Mawhiti
kia uruhau, kia harikoa
Kia kaha ki te kori tahi me ngā hoa
Kia manawanui, kia manawaroa
Kia rangona te koa i ngā iwi puta noa
Puta noa i te motu, puta noa i te ao
Whatiwhatia ngā hope ki te taki o te pao
Ka nukunuku, ka nekeneke
Me he māwhitiwhiti tarapekepeke
Mawhiti
I te tī, ki te tā
I wiwī, ki wawā
I konei, ki korā
Mawhiti
I te tī, ki te tā
I wiwī, ki wawā
I konei, ki korā
MAWHITI
Uploads/CORE-Education/Ki-te-Ao-Marama-Deliverables-/Pao/PAO-2-Panui-whakaahua-Mawhiti.pdf
Te horoi ringaringa
Kia haumaru, kia hauora
Kia haumaru, kia hauora
(x2)
E te iwi e, tamariki mā
Whakarongo mai ki ngā whakamahukitanga
I mua i te kai, i mua i te tina
Haere ki te horoi i ngā ringaringa
Anei ngā tohutohu, whāia...
Horoia ngā ringaringa kia mā
Whakamahia te hopi, mirimiria
Kia rua tekau hēkona te roa
Kātahi ka horoia ki te wai
Whakamarokehia, ka wātea ki te kai
Koinā ngā tohutohu, koinā te mahi
Konei te ara, koinei te huarahi
Whāia, arua e pahawa
I a koe te kōrero e mea ana
Kia haumaru, kia hauora
Kia haumaru, kia hauora
(x2)
He mea whakaputa tēnei rauemi mō Te Tāhuhu o te Mātauranga e CORE Education Ltd
Pouaka Poutāpeta 13 678, Ōtautahi, 8141 Aotearoa
www.core-ed.org
Kaitito pao: Te Huarahi Rask
Kaituhi kupu akiaki mā ngā whānau: Wawaro Te Whaiti, CORE Education
Kaitirotiro matua: Te Mihinga Komene
Kaihoahoa: Māui Studios
Kaitārai pikitia: Māui Studios
Mana pupuri © Te Tāhuhu o te Mātauranga 2020
Mana pupuri i ngā pao © Te Tāhuhu o te Mātauranga 2020
Mana pupuri i ngā hoahoatanga © Te Tāhuhu o te Mātauranga 2020
Mana pupuri i ngā tānga © Te Tāhuhu o te Mātauranga 2020
Mana pupuri i ngā kōnae whakarongo © Te Tāhuhu o te Mātauranga 2020
Unit 1
Aronga:
Te whai kia noho haumaru ai tātou.
Kei te ako au i ngā tikanga akuaku, kia noho haumaru, hauora hoki ahau.
Me pēhea?
- Ka rapu mōhiotanga au mō tēnei kaupapa mā te pānui pukapuka, mōheni te mātaki kiriata/ataata me te tūhura i te ipurangi.
- Ka kōrero au me ōku hoa, me taku whānau mā te ipurangi, te pātuhi, te waea rānei mō nga mea kei te akona e au.
Te whakaatu:
Kei te:
- Ako au me pēhea e horoi tika i ōku ringaringa
- Ako au me pēhea e waihanga hopi
Ngā Rauemi
Te horoi ringaringa
- He aha ngā wā me horoi au i ōkua ringaringa? He aha ai? Me pēhea au e horoi i ōku ringaringa?
- Mā tētahi pakeke koe e tohutohu
- Me waiata tētahi waiata mō te horoi ringaringa
- Titongia tētahi waiata mō te horoi ringaringa
- Mātakihia ngā kiriata mō te horoi ringaringa ka whakawhiti kōrero ai mō ngā mea ōrite, mea rerekē hoki.
- Waihangatia he pānui rahi hei whakaatu me pēhea te horoi i ō ringaringa
- Kutikutia he pikitia mō ngā ringaringa me ngā hua horoi ringa, mai i ngā mōheni
- Me hanga hopi i te kāinga ka kōrerorero ai mō te tukanga ka whāia
- Me kōrero mō te pokekore me tōna tikanga
- Waihangatia he pokekore, ā, ka kōrerorero ai mō te tukanga mahi
- Waihangatia tētahi pānui rahi hei whakaatu i ngā mahi i whāia ki te hanga pokekore
- Waihangatia he tūtohi hei tohu māu e hia ngā wā i horoia ai ōu ringaringa.
He paku āwhina mō ngā mātua
- Tangohia he whakaahua mō tō tamaiti i a ia e horoi ana i ōna ringaringa, ka whakamārama hoki he aha āna mahi. Hoatu ngā whakaahua ki tō tamaiti, ā, māna hei raupapa, hei kōrero hoki mō āna mahi.
Ngohe 1 - Te Hanga Hopi (Making soap)
Kei te hanga hopi au hei hoko ki taku whānau i taku kāinga/tāone.
- Me hanga hopi i te kāinga
- Hoatu he ingoa mō tō hopi, he parani, he tohu, ā, me hoahoa pōkaitanga hoki mō tō hopi
- E hia te utu mō tō hopi? Pātai ki ētahi atu mō te utu e pai ana ki a ratou.
- Titongia he mōteatea ā-kōrero, tētahi ruri rānei hei whakatairanga i te pai o tō hopi me te take he pai atu tō hopi i ō ētahi atu.
- He pēhea tō hopi e āwhina i a koe, i t/ētahi atu kia noho haumaru ai?
- Waihangatia he pānui rahi hei whakatairanga i tō hopi
- Waihangatia he kōrero whakatairanga mō Whakaata Māori
- Waihangatia he kōrero whakatairanga mō te Reo Irirangi o tō iwi, hapori rānei
- Whakaatu ki tō whānau me pēhea te whakamahi i tō hopi autaia
- Me tā, me waihanga tētahi pānui e whakaatu ana i te tukanga horoi ringaringa
Ngohe 2 - Te Hanga Kanohi Kē (Making face masks)
Kei te waihanga au i tētahi kanohi kē mō taku whānau.
- Rapua ngā tikanga me ngā take e mau kanohi kē te tangata
- He aha ngā āhuatanga o te kanohi kē pai kia noho haumaru ai ahau
- Waihangatia he kanohi kē ki te pepa
- Waihangatia he kanohi kē ki te pepa/papanga
- Whakaarohia ngā tikanga hei whakamātau pai i tō kanohi kē
- Kua kapia rānei tō waha/ihu
- Ka taea tētahi mea te uru mai, te puta atu rānei mā taku kanohi kē?
- Titongia he mōteatea ā-kōrero, tētahi ruri rānei hei whakatairanga i te pai o tō kanohi me te take he pai atu ia i ō ētahi atu.
- He pēhea tō kanohi e āwhina i a koe, i t/ētahi atu kia noho haumaru ai?
- Waihangatia he kōrero whakatairanga mō Whakaata Māori, mō te reo irirangi rānei e whakamārama ana i te take mā te mau kanohi kē e noho haumaru ai te tangata
- Me waihanga tētahi pānui e whakaatu ana me pēhea te hanga me te whakamau kanohi kē
Tētahi kaupapa anō hei whakaaro māu
- Te hanga pokekore/panikore
Te Reo Matatini
Aronga:
- Te hāpai i te reo matatini i te kāinga
Me pēhea?
- Mā te pānui pukapuka, pakiwaituhi, mōheni, e-Pukapuka
- Mā te tuhi kōrero mō ngā mea e mōhio ana au
- Mā te kōrero ki ōku hoa, ki taku whānau mō ngā mea kei te akona
Te whakaatu:
Ka:
- Tuari aku mahi ki tētahi atu
- Whakamahi poikere ki te hanga i ngā pūreta o te arapū
- Tētahi pūreta mō ia rā. Me ngā mōheni ngā pepa, ka kutikuti me te tāpiri i ngā pūreta i kitea.
- Pānuitia he pūrākau ki tētahi i ia rā
- Kōrero mō ngā mahi kei te mahia i roto i te pūrākau
- Whakaarohia mō ngā āhuatanga tērā ka whai mai i roto i te pūrākau
- Kōrero mō ngā tāngata i roto i te pūrākau
- Hopukia tō reo e kōrero ana i te pūrākau
- Tāngia he pikitia mō te kiripuaki (character) i roto i te pūrākau
- Me kōrero anō i te pūrākau ki ō ake kupu
- Tuhia tētahi pakiwaituhi poto mō ngā mahi i te tīmatanga, i te puku me te mutunga o te pūrākau
- Raupapatia ngā mahi matua o roto i te pūrākau
Pāngarau
Aronga:
Te hāpai i te ako pāngarau i te kāinga
Me pēhea?
- Mā te mahi tau, tauira hoki i runga i te hari me te koa
Te whakaatu:
- Tuari aku mahi ki tētahi atu
He kōrero mā ngā mātua:
Anei ētahi ngohe noa e aronui tō tamaiti ki ngā pūkenga pāngarau
- Tatau whakamua, whakamuri hoki me te tīmata ngā tau rerekē 0 – 10, 0 – 20,
- Mai te pūranga kāri tangohia ngā kāri whai kanohi. Hurihia tētahi kāri ka kōrero ai te kāri o mua, o muri hoki i taua kāri.
- E hia ngā hīkoitanga mai i tō rūma moe ki te tatau o te kīhini?
- E hia ngā tae rerekē o ngā putiputi kei te kāri i tō kāinga?
- Kia whakarite koe i te tēpu kai, kautengia ngā taputapu kai.
- Kōwhiria ngā mea e toru. Ko tēhea te mea tino māmā/taumaha/iti/nui rawa? Raupapahia.
- Tirohia ngā paepae o roto i te kāpata. Whakarōpūhia e ai ki te nui/āhua/tae.
- Kimihia te āhua. Tirohia ngā mōheni ki te kimi i ngā āhua o ngā mea rerekē hei tā/tapahi māu.
- Tāngia he pikitia o āu mahi o ia rā
- Tāngia he pikitia o āu mahi o te ahiahi me te pō.
Mā te tamariki pakeke
- Me hanga tauira rerekē i a koe e tatau whakamua/whakamuri ana.
- Tatau mawhiti-2, mawhiti-5 me mawhiti-10. Me tatau mawhiti whakamuri.
- Mai te pūranga kāri tangohia ngā kāri whai kanohi. Hurihia ngā kāri e rua ka tāpiri ai ngā tau. Tuhia.
- Tākaro wharewhare me tētahi atu i te kāinga.
- Kōwhiria tētahi paepae, e hia ngā pune/kapu wai e whakakī ai?
- Whakamahia he rūri/he tēpa ine hei ine i ngā mea rerekē. Tuhia.
- E hia ngā hīkoitanga mai i tō rūma moe ki te tatau o te kīhini?
Unit 2
Te Wā me tōna whaitake ki a a tātou
Aronga:
He mea whaitake ngā rārangi wā hei āwhina i te ākonga kia mōhio he mea nui te te whakaraupapa mō ngā kaupapa maha. (I ahatia i tētahi wā/wāhi, kaupapa, ā, he aha anō te otinga o taua kaupapa?)
Tērā ka pātai koe ki ngā tamariki
- Ka aha mēnā ka....?
- He aha i taka mai tēnei i mua i tēnei?
Ko tā te rārangi takiwā he whakaraupapa mahi, kaupapa hoki, arā kia kite ināhea tētahi kaupapa i tū ai, i hea rānei?
Ka taea e ngā ākonga tēnei mahi me ngā kaupapa o te kāinga, te hapori, ā, ka taea hoki e ngā tuākana te mahi i ngā rārangi wā me ngā kaupapa ā-motu, ā-ao rānei.
Te wā i tōku oranga
Hei āwhina - Kia ngāwari te haere i te tīmatanga. Āwhinatia ngā tamariki ki te whakaoti ā-waha ngā rerenga kōrerokōrero Ka taea te whakamahi i ēnei tūmahi i ia rā, panonitia ngā wāhi, me ngā wā, kia kaha tonu te mahi whakaharatau a ngā tamariki.
E ... ōku tau.
Ko taku rā whānau ko ….
I whānau au i te tau …. i .....
Ko tēhea te mea tuatahi o ēnei?
Āta whakaarohia kia ngāwari noa te mahi, kia māmā hoki ngā kupu ngā pikitia rānei o t/ētahi o ngā kaupapa e whai ake nei. Māu tonu e āwhina ngā tamariki kia whakaaro rātou ki te mea tuatahi, tuarua, kātahi ko te mea whakamutunga.
- Mai i te wā maranga i te ata ki te taenga atu ki te kura.
- I muri i te kai o te ahiahi tae atu ki wā moe.
- Te takatū mō te kura.
Tangohia mai i te pūranga kāri whai kanohi. Kia meatia ko te Hai te mati tahi Ki te kore ō kāri, whakamahia ngā taputapu o te kāinga hei whakaraupapa mai i te mea iti ki te mea nui.
Whakamahia ngā kāri hei āwhina i ngā tamariki nohihohi ki te tatau me ngā mahi tau.
- Raupapahia mai i te mea iti ki te mea nui (arā, mai i te Hai ki 10)
- Whakawhenumihia ngā kāri ka pātai ai ki tētahi māna e whakaraupapa mai i te mea iti ki te mea nui, mai i te mea nui ki te mea iti rānei.
Mahi anō me ngā kāri whero anake, ngā kāri pango rānei.
Hei āwhina - Kia kaha tonu te whakaharatau a ngā tamariki, whakaarohia ētahi mahi whakaraupapa anō. Hei tauira
- Ngā rā o te wiki
- He whakaraupapa pikitia
- Whānau – mai i ngā tīpuna ki ngā mātua, ki ngā tamariki, mokopuna
- He pātai pēnei i– E 62 ngā tau o Koro, ā, e 60 ngā tau o Nanny – ko te mea pakeke o rāua, ko wai i whānau tuatahi mai? Mahia me ngā mātua, tuākana/teina.
- Kōrerotia tētah pūrākau māmā, ā, ka pātai ki ngā tamariki “He aha te mahi tuatahi? “He aha te mahi whai muri mai?” “He aha te mahi whakamutunga o te pūrākau?”
Hei āwhina - mā ētahi mahi māmā pēnei ki ēnei e āwhina ō tamariki ki te “whakarōpū me te whakaraupapa” i ngā mahi, i ngā mea hoki. He mea nui tēnei kia mārama ai tētahi ki ngā kaupapa me ngā mahi o mua me ō nāianei hoki me ngā rārangi wā. Mahia kia pārekareka tonu.
Tāpirihia ētahi mea anō, ngā tau nui, ētahi rerenga kōrerokōrerorerekē kia mārama ake ngā tamariki ki te mahi whakaraupapa.
Ngā Tohutao
Whakamahia tētahi tohutao māmā me te āwhina i tō tamaiti ki tunu i tētahi kai. Me aro ki te raupapatanga o ngā mahi.
Hei tauira. Mēnā kei te tunu keke, he aha te wā tika mō te whakakā i te umu? I te tīmatanga o te mahi? I te mutunga? Kaua rānei e whakakā?
Ka taea tēnei mahi mō te maha o ngā kaupapa h.t.
- Te whakatō kākano
- Te tuhi kōrero
- Te whakamahere i tētahi huritau
- Te mahi tētahi hanga pepa mārō
- Te whakamahi waea pūkoro
- Te whakahīkoi i te kurī
- Te mahi tōhi
- Te tākaro kēmu
Hei āwhina - kia kaha ngā tamariki ki te whakamārama mai he aha te take o te mahi raupapa. h.t. Ki te kore koe e whakakā i te umu i te tuatahi, e kore pai tō keke .
Kia pārekareka tonu te mahi.
Mahi Pānui
Whakamahia ēnei kōrero e rua hei whakaatu i te raupapa o ngā mahi. Kia pārekareka tonu te pānui i te pukapuka me tō tamaiti.
Hei Āwhina – Ētahi wā, ahakoa ka rerekē te raupapa, ko te otinga he pērā tonu. Pātai ki ngā tamariki mō ngā wā e kore e tino tika te raupapa, mō ētahi atu kaupapa rānei kāore e pērā rawa te tika o te raupapatanga.
https://www.kauwhatareo.govt.nz/mi/resource/te-peita-pikitia/
Te Peita Pikitia
Nā Cath Rau ngā kupu.
Ngā Kete Kōrero. Harakeke
Ngā Ringawera
Nā Cath Rau ngā kupu.
Ngā Kete Kōrero. Harakeke Kiekie
https://www.kauwhatareo.govt.nz/mi/resource/nga-ringawera/
Te Wā me tōna whaitake ki a tātou
Aronga:
He mea tino whaitake ngā rārangi wā hei āwhina i te ākonga kia mōhio he mea nui te whakaraupapa mō ngā kaupapa maha. (I ahatia i tētahi wā/wāhi, kaupapa, ā, he aha anō te otinga o taua kaupapa?)
Tērā ka pātai koe ki ngā tamariki
- Ka aha mēnā ka....?
- He aha i taka mai tēnei i muai tēnei?
Ko tā te rārangi takiwā he whakaraupapa mahi, kaupapa hoki, arā kia kite ināhea tētahi kaupapa i tū ai, i hea rānei?
Ka taea e ngā ākonga tēnei mahi me ngā kaupapa o te kāinga, te hapori, ā, ka taea hoki e ngā tuākana te mahi i ngā rārangi wā me ngā kaupapa ā-motu, ā-ao rānei.
Te wā i tōku oranga
Hei āwhina - Kia ngāwari te haere i te tīmatanga. Āwhinatia ngā tamariki ki te whakaoti ā-waha ngā rerenga kōrerokōrero Ka taea te whakamahi i ēnei tūmahi i ia rā, panonitia ngā wāhi, me ngā wā, kia kaha tonu te mahi whakaharatau a ngā tamariki.
E ... ōku tau.
Ko taku rā whānau ko ….
I whānau au i te tau …. i .....
Ko tēhea te mea tuatahi o ēnei?
Āta whakaarohia kia ngāwari noa te mahi, kia māmā hoki ngā kupu ngā pikitia rānei o t/ētahi o ngā kaupapa e whai ake nei. Māu tonu e āwhina ngā tamariki kia whakaaro rātou ki te mea tuatahi, tuarua, kātahi ko te mea whakamutunga.
- Mai i te wā maranga i te ataki te taenga atu ki te kura.
- I murii te kai o te ahiahi tae atu ki wā moe.
- Te tākarome tētahi hoa mō te kotahi hāora.
- Te takatū mō te kura.
Tangohia mai i te pūranga kāri, ngā Haki, Kūini me ngā Kīngi. Kia meatia ko te Hai te mati tahi Ki te kore ō kāri, whakamahia ngā taputapu o te kāinga hei whakaraupapa mai i t emea iti ki te mea nui.
Whakamahia ngā kāri hei āwhina i ngā tamariki nohihohi ki te tatau me ngā mahi tau.
- Raupapahia mai i te mea itiki te mea nui (arā, mai i te Hai ki 10)
- Whakawhenumihia ngā kāri ka pātaiai ki tētahi māna e whakaraupapa mai i te mea iti ki te mea nui, mai i te mea nui ki te mea iti rānei.
- Mahianō me ngā kāri whero anake, ngā kāri pango rānei.
Hei āwhina - Kia kaha tonu te whakaharatau a ngā tamariki, whakaarohia ētahi mahi whakaraupapa anō. Hei tauira
- Ngā rā o te wiki
- He whakaraupapa pikitia
- Whānau– mai i ngā tīpuna ki ngā mātua, ki ngā tamariki, mokopuna
- He pātaipēnei i– E 62 ngā tau o Koro, ā, e 60 ngā tau o Nanny – ko te mea pakeke o rāua, ko wai i whānau tuatahi mai? Mahia me ngā mātua, tuākana/teina.
- Kōrerotia tētah pūrākaumāmā, ā, ka pātai ki ngā tamariki “He aha te mahi tuatahi? “He aha te mahi whai muri mai?” “He aha te mahi whakamutunga o te pūrākau?”
Hei āwhina - mā ētahi mahi māmā pēnei ki ēnei e āwhina ō tamariki ki te “whakarōpū me te whakaraupapa” i ngā mahi, i ngā mea hoki. He mea nui tēnei kia mārama ai tētahi ki ngā kaupapa me ngā mahi o mua me ō nāianei hoki me ngā rārangi wā. Mahia kia pārekareka tonu.
Tāpirihia ētahi mea anō, ngā tau nui, ētahi rerenga kōrerokōrerorerekē kia mārama ake ngā tamariki ki te mahi whakaraupapa.
Ngā Tohutao
Whakamahia tētahi tohutao māmā me te āwhina i tō tamaiti ki te tunu i tētahi kai. Me aro ki te raupapatanga o ngā mahi.
Hei tauira. Mēnā kei te tunu keke, he aha te wā tika mō te whakakā i te umu? I te tīmatanga o te mahi? I te mutunga? Kaua rānei e whakakā?
Ka taea tēnei mahi mō te maha o ngā kaupapa h.t.
- Te whakatō kākano
- Te tuhikōrero
- Te whakamaherei tētahi huritau
- Te mahitētahi hanga pepa mārō
- Te whakamahi waeapūkoro
- Te whakahīkoi i te kurī
- Te mahitōhi
- Te tākarokēmu
Hei āwhina - kia kaha ngā tamariki ki te whakamārama mai he aha te take o te mahi raupapa. h.t. Ki te kore koe e whakakā i te umu i te tuatahi, e kore pai tō keke.
Kia pārekareka tonu te mahi.
Mahi Pānui
Whakamahia ēnei kōrero e rua hei whakaatu i te raupapa o ngā mahi. Kia pārekareka tonu te pānui i te pukapuka me tō tamaiti.
Hei Āwhina – Ētahi wā, ahakoa ka rerekē te raupapa, ko te otinga he pērā tonu. Pātai ki ngā tamariki mō ngā wā e kore e tino tika te raupapa, mō ētahi atu kaupapa rānei kāore e pērā rawa te tika o te raupapatanga.
https://www.kauwhatareo.govt.nz/mi/resource/te-peita-pikitia/
Te Peita Pikitia
Nā Cath Rau ngā kupu.
Ngā Kete Kōrero. Harakeke
Ngā Ringawera
Nā Cath Rau ngā kupu.
Ngā Kete Kōrero. Harakeke Kiekie
Rotarota
Winiwini, Wiriwiri II
Kua whakahokia mai ētahi o ngā tino o te kohinga rotarota Winiwini, Wiriwiri, i whakaputaina e te Tāhuhu o te Mātauranga i te tau 2015. Mā tēnei kohinga rotarota e hāpai i te whanaketanga o te reo ā-waha me te ākona o te reo i te kāinga, i te kura anō hoki.
E rima katoa ngā rotarota e whakaahua ana i ngā āhuatanga e wehi ai, e ngingio ai, e āhua tāokeoke ai te tamaiti i tana wehi, i tana mataku. Katoa ngā tāhū kua kōrerohia e wai tamaiti, i mea kura, i mea wāhi, i ngā whakatipuranga huhua puta noa. Kia kaha te reo rotarota, kia kaha te reo Māori!
Te Waiputa Kaitangata
Paratī, tarapī, pōhutu
Whekuwheku ana ngā kākahu
E kore e puta i te tāpu
Ki konei noho ai mō ake tonu
Nā te pārekareka o te noho
Ka kōioio, tē whakarongo
Ki te tono a Kui kia tere puta
Kei tangohia te puru o te tāpu nā
Te kī a kui, i whakatinanahia
Ka tangohia te puru, i horomia
Te ūkui, te hopi, te oko mā
E te waiputa kaitangata
Ānō he uira, ka puta i
Te tāpu mōrearea o Kui
Kia haumaru ai au i te waha
O te waiputa kaitangata
Uploads/CORE-Education/Ki-te-Ao-Marama-Deliverables-/Rotarota/Te-Waiputa-Kaitangata.wav
Uploads/CORE-Education/Ki-te-Ao-Marama-Deliverables-/Rotarota/Te-Waiputa-Kaitangata_For-teachers.pdf
Te Ngaki i te Mate
Ko Riki Rikiriki te Pōtiki tiki
He mea whakaweti e ōna tuāhine
Ko tā ngā tuāhine ki a Riki Pōtiki
He utu upoko ki te heketua o Koro
Wiki atu, wiki mai
Pēnei ai te whakaweti
Ka tau te marurenga
Ki te ngaki i te mate
Ko Māui tōna rite, ka kakai paremata
Kia mutu te toī o tēnei o ngā parata
I te kura ka ninihi i te tua o ngā hine
Ka kukume tarau ka kitea ngā tou
Me he tē! E nge!
Uploads/CORE-Education/Ki-te-Ao-Marama-Deliverables-/Rotarota/Te-Ngaki-i-te-Mate.wav
Uploads/CORE-Education/Ki-te-Ao-Marama-Deliverables-/Rotarota/Te-Ngaki-i-te-Mate_For-teachers.pdf
Pōuri Atu!
Ngārara, ngārara
Kei roto i te kāpata
Whakamutua atu te ketuketu i te kūaha
Taniwha, taniwha
Kei waho i te matapihi
Katia te hapuru mai o tō waero mākini
Maero, maero
Kei raro i te moenga
Taihoa ake koe e mahi tinihanga
Kua riro kē au i a pīkaru
Kua wā te pō
Pōuri atu koutou, kaua e hoki mai anō!
Uploads/CORE-Education/Ki-te-Ao-Marama-Deliverables-/Rotarota/Pouri-atu.wav
Uploads/CORE-Education/Ki-te-Ao-Marama-Deliverables-/Rotarota/Pouri-Atu-panui-whakaahua_SCREEN.pdf
Uploads/CORE-Education/Ki-te-Ao-Marama-Deliverables-/Rotarota/Pouri-Atu_For-teachers.pdf
I te Pō Kerekere
I te pō kerekere
Ki rō ngāherehere
Tērā te whare taketake
I te whare taketake
Tērā te rūma uriuri
I te rūma uriuri
Tērā te tatau tiwhatiwha
Ki tua i te tatau tiwhatiwha
Tērā te pātū pīereere
I te pātū pīereere
Tērā te ata whakapata
I te ata whakapata
Tērā tētahi… tamaiti!
Uploads/CORE-Education/Ki-te-Ao-Marama-Deliverables-/Rotarota/I-te-Po-Kerekere.wav
Uploads/CORE-Education/Ki-te-Ao-Marama-Deliverables-/Rotarota/I-te-Po-Kerekere_Ma-te-kaiako.pdf
Te Manu Kōrero
Kua huri te tau
Te Manu Kōrero anō
Ahakoa te horokukū
Tūwhitia te hopo
Ka karangahia taku ingoa,
Taku manawa i te waha
E pātuki kau ana
Inā te kaha
E ngaue ana ngā pona
Ka pākurukuru
Te wera i te rae
Ka māturuturu
Me he tōtara whakahae
Taku tū i te pae
Me he korokoro tūī
He kākā wahanui
Uploads/CORE-Education/Ki-te-Ao-Marama-Deliverables-/Rotarota/Te-Manu-Korero.wav
Uploads/CORE-Education/Ki-te-Ao-Marama-Deliverables-/Rotarota/Te-Manu-Korero_For-teachers.pdf
He mea whakaputa tēnei rauemi mō Te Tāhuhu o te Mātauranga e CORE Education Ltd
Pouaka Poutāpeta 13 678, Ōtautahi, 8141 Aotearoa
www.core-ed.org
Kaitito rotarota: Te Mihinga Komene, Nichole Gully
Kaituhi kupu aratohu mā te pouako: Wawaro Te Whaiti CORE Education
Kaiwhakamāori: Te Mihinga Komene, Wawaro Te Whaiti
Kaitirotiro matua: Wawaro Te Whaiti, CORE Education
Kaihoahoa kupu aratohu: Shannon Vulu, CORE Education
Kaihoahoa: Adam Pryor
Kaitārai pikitia: Scott Pearson, Visual Evolutions
Kaitārai terenga-pūoro: Maaka McGregor, Minaaka Ltd
Kaikōrero: Aaron Munro, Te Mihinga Komene
Mana pupuri © Te Tāhuhu o te Mātauranga 2020
Mana pupuri i ngā rotarota © CORE Education 2020
Mana pupuri i ngā hoahoatanga © CORE Education 2020
Mana pupuri i ngā tānga © CORE Education 2020
Mana pupuri i ngā kōnae whakarongo © CORE Education 2020