Close

Kāwharu Te Tipua EP1

Video Transcript
INTRO
Kia ora e te iwi, ko ??? tōku ingoa…Ko ??? tōku ingoa…
Koinei ētahi kohinga kōrero mō te tupuna rangatira, mō Kāwharu.
Kāwharu te taniwha.
(raises eyebrow at co-host) Te taniwha?
Āe, he taniwha ia.
(shakes head) Kāo. Ehara ia i te taniwha.
Āe! I kī tōku matua he hautupua a Kāwharu---
(giggles) Ehara te hautupua i te taniwha...He momo kē.
(raises eyebrow at co-host) He mokemoke?
(shakes head) Kaaaooo (giggles) He momo tangata hiiirahira.
Āe, he rite ki te taniwha nā te mea he nuuuuuuuiiiii ia…
He tiiiino nui…
He nui ake i Te Toka (The Rock aka Dwayne Johnson)
He nui ake, he kaha ake i a rāua ko Aquaman...
Me te taaaaaroaroa...
Me he kauri!
He teitei ake ia i te Pourewa Teitei (Sky Tower)
Koia mārika!
Otirā, ko tōna ūpoko…(animation of a full moon rising)... me ko Rākaunui!
Wēkenerū!
Ana! He momo taniwha...engari he tupua.
Kātahi te hautupua ko Kāwharu!

PŪRĀKAU: WĀHANGA TUATAHI
(Girl is measuring something with something…)
Kei te aha koe?
E ai ki ētahi kōrero, e waru putu te tāroaroa o Kāwharu.
Umm...kāo, he teitei ake ia i te Pourewa Teitei.
Umm...kāo. He kōrero parau tēnā.
Kāo. He meka.
Kāhore, e hoa. He whakamōmona kōrero kē tēna.
(sour face)
Engari, he meka te kōrero he tangata tāroaroa a Kāwharu.
Waru putu? (he helps her measure out 8-10 feet)
Āe. Tērā pea e iwa, tekau putu rānei.
Hei, i rongo ahau i ētahi kōrero mō ngā tūtohu whenua o Ngāti Whātua ki te Kaipara.
Oh āe.
He nui ngā ingoa i tapā ki a Kāwharu, ā, ko ētahi he tūtohu i tōna nui, i tōna hirahira, i tōna tupua.
Ū, he pūrākau kei te haere (she gaps it to the couch, eagerly awaits story)

PŪRĀKAU: WĀHANGA TUARUA
Maiē te tupua...maiē te tawhito...maiē te rākau tawa!
(animation: Tawa tree begins to sprout upwards)
Kei te aha koe?
Shhh - kei te kōrero pūrākau ahau.
(tīkoro ngā whatu, rolls eyes)
Tērā tētahi rākau ikeike.
(animation: Tawa tree stands tall on a ridge, in a pā, a mountain nearby)
He tawa. I tū ki runga o tētahi pā i waho atu o Waitoki.
Waitoki...
Āe, kei te nōta, kei tuawhenua.
Ā, he koare a Waitoki nē?
Koia. Ko Wherowhero te maunga e tū mai rā i Waitoki. He kāhiwi nui. Koirā te pā i tū ai te rākau nei. Nā taua rākau i tapā ai te ingoa o te pā ko Te Rite-a-Kāwharu.
He rite a Kāwharu ki te rākau? (looks perplexed, kua hī te pewa)
(animation Tawa tree resembles Kāwharu, then fades back to Tawa tree)
I inea te tāroa o Kāwharu ki taua rākau. Nā, kei te kite koe i te manga tuatahi ki runga nā? (points upwards to the first branch of the tawa tree)
Āe.
I inea a Kāwharu ki reira, ka mutu, i reira tōna pito.
Tōna pito?! Āe rā. I hea rā te ūpoko?
Ka noho tērā ingoa, Te Rite-a-Kāwharu hei ingoa mō tērā pā, tae noa mai ki tēnei rā.
He āhua rite tērā kōrero ki te kōrero i rongo au mō Pāhekeheke.
Paiā! He pūrākau anō kei te haere! (He jumps on the couch next to her and ushers her forward)

PŪRĀKAU: WĀHANGA TUATORU
Ehara i te rākau, engari he pari teitei kē te mea i inea ai a Kāwharu. Mōhio koe kei hea a Parakai?
Ngā puna kaukau wera? E mea ana koe! Ko taku tino wahi kaukau tēnā. He aha ai? E haere ana tāua ki reira?
(shakes head) Tētahi tama…
He aha? (what did I say?)
Kāo. Ko Kaipātiki te ingoa o tērā wāhi i mua. Kei kōtata ko Haranui.
He hara nui i tū ki reira? (giggles - huhuhu)
Kei waho tata atu o Haranui ko Pāhekeheke. He moutere, otirā, he pā kāinga i nohoia tae noa ki te mutunga o ngā tau 1800.
Whuu...
Nō ngā tau 1900, ka whakakāinga ai te iwi ki uta.
Kia ora, Kūkara!
Hoihoi! I hea au...Aha!
He pari teitei i Pāhekeheke, kitea ana he haenga ki taua pari rā. Ko te kōrero, nā Kāwharu i haea hei ine i tōna tāroa. Koirā i mōhio ai ngā uri i tae a Kāwharu ki Pāhekeheke.
Mōhio koe kei hea taua rārangi?
Kua kore ināianei. E ai ki te kōrero kua nunumi, arā, kua ngaro i te tirohanga whatu.
Ka aroha hoki. Kua rongo koe i te kōrero mō Te Tomokanga a Kāwharu?
Āe!
A tēnā. Kia kōrero tāua. (animation of waka tupuna, setting off in the Kaipara Harbour)

PŪRĀKAU: WĀHANGA TUAWHĀ
Pai kē pea kia piki tāua i runga i te waka - pērā i ngā tūpuna o Ngāti Whātua.
Kāo. Ko Kāwharu ahau. Ka haere au mā raro! (acts out as if he’s a giant walking thru water)
Mā raro? I te Kaipara???
Āna! I taea e Kāwharu te Kaipara te whakawhiti kāhore ōna waka, he hīkoi noa iho te mahi.
Ka pai! Ko koe ki raro, ko au ki runga! Ki te hoe…
E haere ana tāua ki hea?
Ki Moturemu.
A! Te pā i waho o Puatahi, te pūaha o te awa o Hoteo.
Koia. (Her waka lands at ‘Moturemu’, there a huge bluffs or cliffs surrounding her/them).
He paripari katoa ngā tahataha o Moturemu.
He tūwatawata hoki te moutere.
Kāhore he huarahi e piki ai a Kāwharu mā ki runga ki te pā. Nō reira ka noho a Kāwharu, ka whakaaro…
Hmm…’me pēhea mātou ko aku toa e eke ki te pā? Aha!’
(He walks off and leans on the bluff, water trickles down the side of the bluff where he leans).
Ka whirinaki a Kāwharu ki te paripari, kātahi ka piki āna toa i a ia, ka eke ki te pā.
(gasping through water...faking it) Umm...Kāhore au i mōhio he tāheke i reira!
Āe, ko ngā wai ērā i turuturu iho i te puna o runga. Koirā te wāhanga o te motu katoa e kīia nei ko Te Tomokanga a Kāwharu.
(dries off) E ai ki ētahi ko te ingoa tonu o te moutere ko Te Tomokanga a Kāwharu.
Āe, he rere kē ngā kōrero a tēnā iwi, a tēnā iwi. Heoi anō, koinei ētahi o ngā kōrero tuku iho o Ngāti Whātua mō Kāwharu.

OUTRO
(Montage animation: Tawa tree, cliff at Pāhekeheke, Kāwharu against bluff at Moturemu)
He nui ngā kōrero i tupua ai a Kāwharu ki ngā uri o Ngāti Whātua. I mau i a koutou ētahi?
I mau hoki i a koutou ētahi o ngā ingoa o ngā tūtohu whenua? Koirā ngā tohu matua e mōhio ai tātou i te rerekētanga o te pakiwaitara i te pūrākau.
He koi ō tātou tūpuna nē?
Tiiiiino. (smiles)
Kia ū tonu mai. E haere ake nei ko ngā kōrero mō Kāwharu te Toa
Kāwharu te kaingārahu.
Kāwharu te tupua i hau ai ōna rongo ki te mata o te whenua, ā, e mau tonu nei.