Te Hē o Māui
He kōrero mō te kitenga tuatahitanga o Māui i Kā Tiritiri o te Moana.
Ka rewa te waka haere moana nui, a Mahunui, ko Māui me ana kaumoana kai ruka, e kimi ana i Poutini ki te Toka. Nā te toki a Māui, nā Tiheimauriora, ia i āwhina ki te tāwhai i te moana.
E tere haere ana rātou i te wai marino i kā rā roa.
E tere haere ana i te wai kārahu i kā pō roa.
E tere haere ana i kā marakai o te awatea.
E tere haere ana i kā āwhā kino o te pō uriuri.
He maha kā rā, he maha kā pō e rere ana rātou i te au moana. Kātahi ka tohu te rika o tētahi o kā kaumoana ki te tūāpae e pūaho mai ana, e kōrekoreko mai ana, “He whenua, he whenua!”
Ka aka atu kā mata o Māui. Rūrū ana te māhuka, “E kāo, he tiritiri o te moana kē.”
Ka mau tonu te haere a Mahunui. Nā wai, nā wai ā, ka tū teitei mai te tūāpae mā roa, kōrekoreko tonu, i mua tonu i a rātou.
Titiro māhoi atu ana a Māui ki kā mauka o Poutini ki te Toka me te mīharo anō. Mau ana i konā ko Kā Tiritiri o te Moana hei ikoa mō te pae mauka nei, ā, e tū tonu nei taua ikoa i ēnei rā.
He kupu hei whāngai i te tamaiti
āwhā
Ka Tiritiri o te Moana
Mahunui
marakai/marangai
Māui
mauka/maunga
moana
Poutini ki te Toka
Tiheimauriora
wai kārahu
wai marino
Kā kupu o Kāi Tahu
| aka | anga |
| ikoa | ingoa |
| kā | ngā |
| karahu | ngarahu |
| mahuka | mahunga |
| mauka | maunga |
| rika | ringa |
| ruka | runga |
| Toka | Tonga |
Ngā Ariā me ngā Tohutoro
Atua
| Hinepūnuiotoka me āna tamāhine | ngā atua o te hau |
| karakia, tohunga | he ritenga taha wairua kawea ai i ngā mahi katoa a te tangata |
| Rakinui/Ranginui | te matua i te rangi |
| Takaroa, Tangaroa | te atua o ngā moana |
| Tānemahuta | te atua o ngā ngahere |
Whakapapa
I pūtakea mai te iwi Māori me te Māoritanga i Te Moananui a Kiwa, engari kua tupu haere ā tātou ake tikanga me tō tātou ake ahurea i te noho roa ki Aotearoa, nā runga anō i ngā tāraitanga mai o te whenua i a tātou.
| Māui | a tuahangata o Te Moananui a Kiwa nui tonu; nāna ētahi mahi whakahirahira i puta ai he painga nui ki a tāua, te tangata. Nō te whenua a Māui, engari he mea poipoi ia e ngā hau, he mea whakapakeke anō e te tai. |
| Hinepūnuiotoka | Ko te whaea, te kuia me ngā whaea kēkē o Māui ngā hau pupuhi mai i hea, i hea. |
Hinepūnuiotoka – whakapapa
 |
Te Ao o te Pūrākau me te Wāhi ki ngā Atua
- Tiheimauriora te toki tapu a Māui
Te Aotūroa
A Hawaiki me ngā moutere o Te Moananui a Kiwa
- te āhua o te whenua me te hanga o ngā moutere – ngā moutere ahi tipua/puia, ngā pūkawa wheo
- ngā tipu ngaore o ngā whenua pārūrū – ngā pua/putiputi, ngā rākau
Te Moananui a Kiwa
- ngā ia, ngā ngaru, ngā hau, ngā kapua
- ngā whetū tātai arorangi
- ngā tini ika a Tangaroa – ngāi tohorā, ngāi mangō, me ērā atu ika katoa
- ngā manu tai – te tāiko, te toroa
Te Tai Poutini
- ngā maunga nui whakahirahira
- ngā ngahere pārūrū me ōna anō tipu ngaore
- ngā moana hūkerikeri, te tahatika
Wāhi
| Hawaiki | te kāinga taketake o te Māori i Te Moananui a Kiwa |
| Kā Tiritiri o te Moana | te pae maunga nui e weherua ana i Te Waipounamu |
| Poutini ki te Toka | te rohe kei te pito tonga o Te Tai Poutini |
| Te Moananui a Kiwa | te moana nui katoa o te ao, ko ngā whenua karapoti i a ia, ko Āhia me Ahitereiria i te uru, ko Amerika nui tonu i te rāwhiti |
