Ngā Tauira Whakaakoranga

Te Rangitupu

Scaffolding

Arotahinga: Te kaupapa matua o te pukapuka

• Tautohua te kaupapa kei te taitara o te pukapuka.
• Me ohia manomano kia whakarāpopoto ai i te kaupapa o te pukapuka.

Te whakamāramatanga:

• Whakaatuhia te uhi o te pukapuka ki ngā ākonga.
• Kōrerohia ētahi āhuatanga o te whakaahua me ngā kupu kāore pea e tino mārama ki ngā ākonga.
• Kōrerohia te takotoranga o tēnei momo pukapuka:
  • He pūrākau mō tētahi taniwha noho awa, me tētahi atu taniwha noho moana.
  • Tirohia ētahi o ngā pikitia o te whārangi tuatahi. He aha ngā āhuatanga e kitea ana? 
  • He aha te kaupapa o ēnei whārangi?
  • He aha ngā tīwhiri i te uhi hei taunaki i ōu/ō koutou whakaaro?

Matapae:

Tāruatia ētahi whārangi o te pukapuka, ka muku ai i ngā kupu katoa. 

• Ko tā ngā ākonga mahi he wānanga i te kaupapa o t/aua whārangi, he whakamārama ki ō rātou kupu i te kaupapa me ngā mahi a ngā kiripuaki. Hei tauira:
  • Tērā pea he … e pā ana ki te … i te mea …
  • Ki ōku whakaaro kei te … ngā tāngata ki …

Te Hanga o te Pūrākau

Story Structure

Ko tētahi mahi pai mā ngā ākonga he tirotiro, he tūhura i te hanga o tētahi pūrākau. Mā tēnei mahi e wetewetea ai te pūrākau ki ōna wāhanga, e mārama ake ai te kite i te rere o ngā kōrero mai i tīmatanga ki te mutunga.

Tīrohia te puka Te Anga o te Pūrākau

Hei mahi ā-rōpū, mahi takirua rānei:

• Hoatu te puka Te Anga o Te Pūrākau mā ia rōpū, takirua ākonga rānei.
• Kōrerohia ngā wāhanga o te anga kia mārama ai ngā ākonga. 
• Tukua mā ngā ākonga e mahi tahi kia oti mai ngā kōrero mō ia wāhanga o te anga.
• Kia oti te mahi, mā ia rōpū e kōrero i tā rātou i tuhi ai.

Kimi Hononga

Finding Connections

Waihangahia he Mahere Honohono mō ngā kiripuaki, ngā wāhi matua, ngā kaupapa matua me ngā kupu whaitake o te pūrākau. 

• Ko tā te ākonga mahi he rapu i ngā hononga o tētahi kupu ki tētahi anō kupu, ki ētahi anō kupu rānei.
• Ka kimi hononga te ākonga kātahi ka tuhi raina kia hono ai ngā kupu.
• Kia mutu te honohono haere i ngā kupu ka whakamārama ā-tuhi, ā-waha hoki ia ākonga i āna hononga.

He pātai tautoko:

• Ki ō koutou whakaaro he aha pea te kaupapa o tēnei pukapuka?
• He aha koe i whakaaro pērā ai?
• He aha ētahi tīwhiri i kitea/i rangona e koe?
• Āta titiro ki ēnei kupu/pikitia, he aha pea ētahi tīwhiri i ngā kupu nei?

Te Ako Kupu

Strenghtening Vocabulary

Arotahinga: 

Ko te whakawhānui i te puna kupu a te ākonga mā te ako i ngā kupu hou. 

Ā-Waha:

He mahi takirua/takirōpū. 

• Whakamahia ngā ākonga ki te pānui i ngā kōrero o te pukapuka. I a ia e pānui ana, ka tohu ōna hoa i ngā kupu kāre nei rātou e tino mōhio. Ko tā ngā ākonga he rapu i te whakamārama o taua, aua kupu.

Whakarongo: Ngohe Whakarongo

• Ka pānui te kaiako i te whakamāramatanga o ngā kupu kua tuhia ki ngā kāri. Ko tā ngā ākonga he āta whakarongo ki te whakamāramatanga ki te kupu kei a ia. 

Kupu Taurite

Finding Synonyms

Te Whakamāramatanga: Kupu Rite

• He rautaki tēnei hei whakawhānui atu i te puna kupu me te mōhiotanga ki ētahi kīanga reo.
• Ko tā te ākonga he kimi i ngā kupu, kīanga rānei mai i te tuhinga e rite ana te tikanga ki ngā kōrero kua rārangihia.

Rangitupu

Scaffolding

He mea nui te titiro ki ngā āhuatanga kiripuaki, e whai māramatanga ai te kaipānui ki ngā kaupapa o te tāhū o te pūrākau.

Mā ēnei āhuatanga e hanga i te kiripuaki matua, i ngā kiripuaki tautoko hoki, e puta ai ō rātou wairua i roto i te pūrākau.

• Kōrerohia ngā kiripuaki matua i te pūrākau Ngā Taniwha e Rua o Waiapu
• Ko wai a wai?
• He pēhea te āhua o ia kiripuaki?
• He aha ētahi kupu e whakaahua ana i tēnā, i tēnā kiripuaki?
• He aha ētahi kupu, kīanga rānei e taea ai te whakaputa hei whakaahua i te tangata? (Tuhia ngā tauira kupu/kīanga ki te papamā).
• Hei mahi atu anō: Tirohia ētahi kupu, kīanga rānei hei whakaahua i te taniwha.

Tūhura Kiripuaki

Character Investigation

• Waihangahia he Mahere Kiripuaki mō ia takirua.
• He ngohe tēnei hei āwhina i ngā ākonga ki te kohikohi whakaaro mō ngā kiripuaki.
• He wāhi anō i tēnei ngohe ki te whakamātau me te whakapakari i ngā pūkenga hīkaro.
• Whakaritea he whārangi kupu ki te taupānga: https://wordart.com/

Uiui Kiripuaki

Character Interview

He mahi ā-rōpū/mahi takitahi tēnei

Ka kōwhiria tētahi ākonga kia tū hei kiripuaki mai i te pukapuka. Ka kōwhiri te ākonga i tana kiripuaki, ka noho ia pēnā ko ia taua kiripuaki (tērā pea ko Koro). 

• Ko tā ngā ākonga he whakaaro ake me te tuku i ētahi pātai ki te ākonga (me kī ki te kiripuaki). 
• Me hāngai ngā pātai ki ētahi take i te pukapuka.
• Me akiaki ngā ākonga ki te tuku i ngā pātai hōhonu.

He tauira pātai – (ākene ki a Koro)

• Nā wai i kōrero ki a koe mō te taniwha i te awa?
• Nō hea tō mōhio ki te taniwha?
• Ki ō whakaaro, he aha ngā āhuatanga pai, āhuatanga kino o te taniwha? 

Rangahau

Taniwha Research

Ka kimi kōrero ngā ākonga mō tētahi taniwha o tō rātau ake iwi, rohe rānei.

Ko tā ngā ākonga:

• He rangahau i tētahi taniwha rongonui o tētahi rohe, wāhi, iwi rānei. 
• Ka kimihia ngā kōrero mō te taniwha pēnei i ēnei: 
  • Ko wai tōna ingoa?
  • He pēhea tōna āhua?
  • He aha tana hononga ki te tangata, ki te hapū, iwi rānei?
  • Ko hea tōna wāhi noho?
  • He aha ētahi kōrero mōna?
  • He aha pea ētahi raruraru?
  • He aha pea ētahi o ōna painga?

Kia mutu te rangahau i ngā kōrero ka whakarite ai ngā ākonga i tētahi momo whakaaturanga:

• Powerpoint/Google Slides
• Screencastomatic: https://screencast-o-matic.com/

Te Rangitupu

Scaffolding

Arotahinga: 

Ko ngā wāhi me te iwi matua o te pūrākau. 

Ka kōrerohia ētahi wāhi me tētahi iwi i te pūrākau nei. Hei āwhina i te kaipānui ka whai hononga i waenga i ngā wāhi me ngā iwi. 

Te whakamāramatanga: 

• Tuhia ngā wāhi ka kōrerohia i te pūrākau nei.
• Tuhia te iwi me ngā hapū ka kōrerohia i te pūrākau nei.
• Kimihia ngā wāhi i te mahere whenua.
• Tāngia ngā rohe o te/ngā iwi ki te mahere whenua.

Mahi 1: Ngohe Momotu

• Tuhia ngā tohutohu hei tuhiwaehere. Hei tauira:
  • Tīmata ki ...
  • Haere whakateraki i te huarahi o … kia … kiromita.
  • Kia tae atu ki te pekanga o … huri whakateuru.
  • Hikoi whakateuru kia … kiromita.

Ngohe Karetao: (Mehemea he karetao hiko i te akomanga)

Whakaritea he mahere ki runga i te papa hei whaitanga mā te karetao. 

• Tohua ētahi o ngā wāhi/āhuatanga i te pukapuka ki runga i te mahere i … 
• Whakaritea ngā tohutohu, ngā waehere kia whāia e te karetao, ā, ka huri haere i te mahere kia tae atu ki Te Tairāwhiti, ki a Waiapu hoki.
• Whakaarohia ētahi aukatinga i runga i te huarahi. 

Mahi 2: Ngohe Tuihono

• Whakamahia te taupānga https://www.blog.google/products/earth/new-google-earth-creation-tools ki te taki i te huarahi. 
• Whakaritea he whakaahua me ētahi kōrero mō ia wāhi, mō te awa, mō te moana rānei.
• Whakaatuhia tō kōrero ki ō hoa, ki tō whānau.

Te iwi me te whenua 

Arotahinga: 

Kia mōhio ko wai te iwi nōna tēnei pūrākau.

Ko Waiapu te awa, ko wai te iwi?

Pātaihia ngā ākonga kia mōhio mehemea he hononga ō ētahi ki Waiapu ki tētahi hapū, marae rānei o reira.

Hei Mahi ā-Rōpū:

Kimihia ētahi kōrero mō Waiapu:

• Pepeha
• Whakataukī
• Waiata
• Pūrākau anō
• Tāngata
• Marae/Hapū

Mātakihia te ataata Taku Manawa … Kahu Waitoa 

Tirohia ngā kōrero kei Te Ara: https://teara.govt.nz/mi/ngati-porou

He rangahau

Arotahinga: 

Te rangahau i ngā raru me ngā painga o te whakatō rākau paina.

Hei Mahi

He mahi ā-akomanga, ā-rōpū rānei. 

Horopaki 

Kua huri te ao, ā, nā te mahi tūkino o te tangata ki tōna ao e raru ana te taiao, hei tauira, e raru ana ngā awa i te huhua o ngā parahua me ngā toenga rākau paina ina waipuke ana ngā awa.

Me wānanga i ngā i painga me ngā raru ka hua i te whakatō rākau paina.

Hei āwhinatanga:

Kimihia he kiriata rānei e whakaatu nei i te tukanga kia rarangahia tētahi kono. https://www.youtube.com/watch?v=N0NRvtZzPgM (hei tauira)

• Tukuna ngā ākonga kia mātakihia te kiriata me te hanga i tētahi kono.
• Tukuna rānei rātau kia mahi takirua kia hoahoa i tētahi ipu, i tētahi taputapu hei kawe i te kai, hei kawe i ētahi rauemi.
• Me rangahau:
  • ngā momo mea kawe kai, kawe rauemi;
  • ngā momo rawa hei waihanga i te ipu/taputapu;
  • me pēhea hoki e waihanga ai, he aha te tukanga ka whāia;
  • me pēhea te tuhi i te huarahi kia mārama, kia whāia e tētahi atu.
• Mā ia takirua/rōpū rānei e tū ki te whakaatu, ki te whakamārama i ngā tūāhuatanga i rangahaua.