Māui – nō Tuawhakarere
He kōrero onamata mō tētahi waka rere, ko Tūwhakarara te ingoa, me tāna rere ki te kimi whenua hou.
He kupu hei whāngai i te tamaiti
Māui
Tūwhakarara
Waka
Mako-horopekapeka
Mako-tipua
Poutini ki te Toka
Piopio
moemoeā
Hawaiki
tūtei
ūka
uta(ina)
whakaharahara
Kā kupu o Kāi Tahu
haka | hanga |
ikoa | ingoa |
kā | ngā |
mutuka | mutunga |
ruka | runga |
takata | tangata |
taeka | taenga |
tōhona | tōna |
Toka | Tonga |
ūka | ūnga |
whaka | whanga |
Ngā Ariā me ngā Tohutoro
Atua
Hinepūnuiotoka me āna tamāhine | ngā atua o te hau |
karakia, tohunga | he ritenga taha wairua kawea ai i ngā mahi katoa a te tangata |
Rakinui/Ranginui | te matua i te rangi |
Takaroa, Tangaroa | te atua o ngā moana |
Tānemahuta | te atua o ngā ngahere |
Whakapapa
I pūtakea mai te iwi Māori me te Māoritanga i Te Moananui a Kiwa, engari kua tupu haere ā tātou ake tikanga me tō tātou ake ahurea i te noho roa ki Aotearoa, nā runga anō i ngā tāraitanga mai o te whenua i a tātou.
Māui | a tuahangata o Te Moananui a Kiwa nui tonu; nāna ētahi mahi whakahirahira i puta ai he painga nui ki a tāua, te tangata. Nō te whenua a Māui, engari he mea poipoi ia e ngā hau, he mea whakapakeke anō e te tai. |
Hinepūnuiotoka | Ko te whaea, te kuia me ngā whaea kēkē o Māui ngā hau pupuhi mai i hea, i hea. |
Hinepūnuiotoka – whakapapa
Te Ao o te Pūrākau me te Wāhi ki ngā Atua
a Mako-horopekapeka rāua ko Mako-tipua | he taniwha, he tipua |
māeroero | he hanga āhua rite ki te tangata ko ngā ngahere o Poutini ki te Toka tō rātou kāinga |
patupaiarehe | he hanga pakupaku, āhua rite anō ki te tangata, he kiritea |
Te Aotūroa
A Hawaiki me ngā moutere o Te Moananui a Kiwa
-
te āhua o te whenua me te hanga o ngā moutere – ngā moutere ahi tipua/puia, ngā pūkawa wheo
-
ngā tipu ngaore o ngā whenua pārūrū – ngā pua/putiputi, ngā rākau
Te Moananui a Kiwa
- ngā ia, ngā ngaru, ngā hau, ngā kapua
- ngā whetū tātai arorangi
- ngā tini ika a Tangaroa – ngāi tohorā, ngāi mangō, me ērā atu ika katoa
- ngā manu tai – te tāiko, te toroa
Te Tai Poutini
- te moa kaitā o Te Waipounamu
- te piopio
- te pouākai (te kāhu kaitā)
- te kākāpō
- ngā maunga nui whakahirahira
- ngā ngahere pārūrū me ōna anō tipu ngaore
- ngā moana hūkerikeri, te tahatika
Wāhi
Hawaiki | te kāinga taketake o te Māori i Te Moananui a Kiwa |
Poutini ki te Toka | te rohe kei te pito tonga o Te Tai Poutini |
Te Moananui a Kiwa | te moana nui katoa o te ao, ko ngā whenua karapoti i a ia, ko Āhia me Ahitereiria i te uru, ko Amerika nui tonu i te rāwhiti |
Rauemi tūhono