He puoro, he tangiata! Kaiako
Hei tautoko i te aromatawai
He kōrero āwhina tēnei i te aromatawai
Ko ngā akoranga ka puta i tēnei kaupapa:
- Te māramatanga ki ngā huānga toi puoro;
- Te whakamātau i ngā toi matua i roto i ngā toi puoro mā te whakatangi puoro, mā te tito waiata, mā te āta wānanga, mā te āta rangahau i ngā kōrero;
- Ko te parahau i ngā whakaaro matua e hāngai ana ki ngā mahi toi kia māramatia ai aua kōrero e te hunga whakarongo, e te hunga mātakitaki hāngai.
| Ngā Whāinga Ako |
Kia whai māramatanga te ākonga ki:
|
|---|---|
| Tau kura o te ākonga | 11-13 |
| Te Marautanga o Aotearoa | Ngā Toi, Toi Puoro, Taumata 6-8 |
Whāinga Paetae
Taumata 6
Ka tūhura, ka hanga, ka hanga ariā, ka whakaatu:
- i ngā horopaki o ngā tūmomo puoro me ētahi mahi e hāngai pū ana ki aua horopaki.
Taumata 7
Ka tūhura, ka whakahaere rangahau, ka whakamātau, ka whakaputa whakaaro:
- i ōna ake tūmanakotanga i roto i te puoro, mō ngā mahi puoro hoki;
- ki āna mahi puoro i runga i te mōhio.
Taumata 8
Ka tūhura, ka whakaatu mai, ka aromātai whānui:
- i ngā huarahi whakamātau;
- i ōna pūkenga puoro, i āna mahi puoro;
- i runga i tōna matatau, hei whakamātautanga mā te whakaminenga whānui.
Ariā matua
Kei roto i ngā tukanga toi te hanga kaupapa, te mahi ngātahitanga, te whakarerekē, te whakaniko i ngā mahi, te whakawhanake whakaaro, ariā anō hoki. Ko te whakawhanake i ngā tūmomo tukanga me te mōhio ki ngā āhuatanga matua o ngā toi, i āna ake mahi toi me ērā o ētahi atu.
Paerewa Paetae
Anei ngā paerewa e hāngai ana ki tēnei kaupapa toi:
1.1 – Te whakaatu māramatanga ki ngā ariā toi puoro
1.2 – Te whakaatu māramatanga ki ngā tukanga toi puoro
2.2; AS91752 – Te whakamātau i ngā huānga toi o ngā toi puoro
2.6; AS91756 – Te arotake i ngā mahi toi a tētahi kaitoi nō iwi taketake i roto i ngā toi puoro
3.2; AS91851 – Te tātari i te panonitanga o ngā huānga toi puoro
3.3; AS91852 – Te kōtuitui i ngā āhuatanga toi taketake o ngā toi puoro hei waihanga toi motuhake
Te wā
Kua whakaritea e waru (8) ngā ngohe mā te ākonga. E waru (8) ngā wiki ki te whakaoti i ngā ngohe katoa me te hopu i ngā mahi mō ngā ngohe aromatawai hei taunaki i ngā mahi.
Aromatawai
Ka whakaatu i ngā āhuatanga matua o ngā mahi toi puoro (pūkenga, huānga, tukanga toi). Ka whakaatu māramatanga ki ngā tukanga ka whakahaerehia e ngā kaitito puoro, kaitito waiata. Kia tika te whakatakoto me te mārama o ngā whakaaro ki roto i ngā tuhinga kia tino kite ngā kaipānui i te māramatanga o te ākonga ki te kaupapa nei.
Ngohe Aromatawai
Anei ngā ngohe aromatawai e hāngai ana ki tēnei kaupapa ako. Me tikiake i ngā ngohe (ko ngā hono ipurangi kei raro iho nei) kia whakatutuki i te/ngā taumata e hāngai ana ki te mahi, arā NCEA Taumata 1, Taumata 2, Taumata 3 rānei. Āta pānuitia ngā tohutohu me ngā taunakitanga kia mārama ai te ākonga ki ngā hiahia o te ngohe aromatawai.
1.1B – Ngā whānau puoro
Ko tāu nā mahi he mahi takirōpū ki te whakarite whakaaturanga mō tētahi o ngā whānau puoro. Mā koutou ko tō rōpū tētahi whānau puoro e kōwhiri, e rangahau. Kātahi ka whakarite whakaaturanga kia whakaatu i ngā āhuatanga.
https://ncea.education.govt.nz/nga-toi/toi-puoro/te-ako
1.1C – Waiata Māori
Ko tāu nā mahi he mahi takitahi ki te whakarite whakaaturanga mō tētahi waiata Māori. Māu tētahi waiata Māori e kōwhiri. Ka āta tirohia ngā kupu o te waiata, kātahi ka whakamārama koe i ngā kupu/kōrero/whakaaro hōhonu.
https://ncea.education.govt.nz/nga-toi/toi-puoro/te-ako
1.2A – Ngā take o te wā
Ka mahi takirōpū koutou ki te matapaki i ngā āhuatanga o tētahi kaupapa nā koutou anō i kōwhiri, kātahi ka tito waiata koutou kia whakamāori atu i taua kaupapa. Ka whakatakotoria ngā kōrero katoa ki tētahi hautaka.
https://ncea.education.govt.nz/nga-toi/toi-puoro/te-ako
1.2B – He whakatangi puoro
Ka mahi ā-rōpū koutou ki te ako, ki te whakawai i tētahi waiata nā koutou anō i kōwhiri/tito rānei, kātahi ka tukua i mua tonu i te minenga.
https://ncea.education.govt.nz/nga-toi/toi-puoro/te-ako
Ānei te hononga ipurangi mō ngā Ngohe Aromatawai e whai ake nei:
https://kauwhatareo.govt.nz/mi/resource/ncea-nga-mahi-a-te-rehia/te-pataka-ngohe
2.2 – Mā te wāhi ngaro koe e ārahi
Kia whakarite whakaaturanga poto e whakamāori ana i tētahi titonga waiata mā te whakamātau i ngā huānga toi o ngā toi puoro. Ka aromatawaingia te whakamahi i ngā huānga toi hei whakamāori i te titonga waiata kia kitea tonu i te kaupapa matua.
2.3 – Ko tā te Māori mahi, he whakanui
Kia whakarite, kia whakaatu titonga tōpū ki tētahi wāhanga o te pō tuku taonga o te kura. Ka aromatawaingia te hautaka me te titonga tōpū e hāngai ana ki te whakaaturanga. Ka whakamātau hoki i te tukanga toi puoro ki te tuhinga mō te pō tuku taonga.
2.4 – Huri te ao, huri te tikanga
Kia whakaoti i tētahi titonga puoro e whakaatu ai i tētahi o ngā tini tikanga puoro nō te wā o ō tātou mātua tūpuna. Ka aromatawaingia te titonga e ai ki te whakamāori o ngā huānga, ngā pūkenga me ngā tukanga toi nō te ao onamata.
2.6 – Ko Māui kaitoi
Kia tuhi haurongo mō ngā mahi toi a tētahi kaitoi nō tētahi iwi taketake kē atu. Ka aromatawaingia te arotake i ngā āhuatanga motuhake e kitea ana i roto i ngā mahi a te kaitoi.
2.7 – Tohea te tohe
Kia rangahau i ngā titonga waiata e kōkiri ana i te mautohe (protest) i roto i ngā tau, ā, ka waihanga whakaaturanga e whakataurite ana i ngā rerekētanga me ngā panonitanga i roto i ngā tau. Ka aromatawaingia te whakamāramatanga i ngā panonitanga o ngā waiata mautohe i te takanga o te wā.
3.1 – Te ia o te kupu, te ia o te oro
Kia āta tātari i ngā mahi a tētahi kaipuoro i roto i tōna ao. Ka aromatawaingia te kaha ki te tātari i ngā tikanga toi taketake puoro, arā ko ētahi o ngā kaupapa ka hua mai.
3.2 – Iho ake, panoni atu
Kia whakarite whakaaturanga kia rongo ai i te kōrero mō te panonitanga o ētahi huānga taketake o te toi puoro Māori o neherā tae noa ki ēnei rā. Ka aromatawaingia te whakaaturanga me te kounga o te arohaehae i ngā huānga toi puoro, te hāngaitanga o ngā tauira titonga puoro, te panonitanga me te tūturu tonutanga o ngā huānga ki roto i ngā tikanga toi taketake.
3.3 – Mauri tū, mauri ora
Kia whakarite titonga puoro mō tētahi kaupapa e hāngai ana ki te horopaki o te oranga tangata. Ka aromatawaingia te āhei ki te whakaranu oro kia puta tētahi titonga puoro motuhake.
3.4 – Kōrero mai taonga puoro
Kia whakarite whakaaturanga e whakataurite ana i ngā titonga puoro e rua, ko tētahi nō te iwi Māori, ko tētahi atu nō iwi taketake kē, nō iwi kē atu rānei. Ka aromatawaingia te āhei ki te tātari i ngā awenga ā-wairua mai, ā-tinana mai o ētahi waiata.
| Te panoni i ngā ngohe aromatawai |
Ka taea te whakarerekē i ngā ngohe aromatawai kia hāngai ake ki ngā kaupapa ā-rohe, ā-iwi rānei, me ngā horopaki e whakamahia ana ki roto i te kura. Anei he ataata hei whakamārama i te huarahi ki te whakarerekē i ngā ngohe: He wāhi anō kua whakaritea, arā ko ‘Kahu Pūtoi’. He wāhi ipurangi tēnei hei tautoko i ngā kaiako e whakaako ana i te mahi toi. |
|---|---|
| Kupu Āwhina |
Ngā huānga, Toi Puoro rangi – tune |
He mea whakaputaina e Boundream mā te Tāhuhu o te Mātauranga.
Nā Rāwiri Toia rātou ko Daisy Toia, ko Tabitha McKenzie, ko Rik Samuels o Boundream Limited tēnei rauemi i whakarite kia whakaputa ā-matihiko.
Ko Rāwiri Toia te kaituhi.
Ko Jane Barratt, ‘Design by Jane’, te kaihoahoa.
Ko Katharine Hall te kaitāpikitia (te Uhi).
Kei a Boundream Limited ngā mana katoa mō ngā pikitia kei te uhi.
Kei Te Tāhuhu o te Mātauranga te mana tārua.
I whakaputaina tēnei pukapuka i te tau 2020.
Mana pupuri ©Te Karauna 2020.