Ko Wai mā te Whānau?
Te Whānau Hangarau Matihiko
Video Transcript
Te Miri – Kia ora, ko Te Miri tōku ingoa. Ko Mihi taku wahine. Ko Atawhai taku tamāhine, ā, ko Rangi taku tama. Nau mai ki tōku marae (e tohu ana ki te marae mā tana tokotoko). He mea nui ki ahau te reo Māori, ā, ko au anake te kaikōrero o tēnei marae. E akiaki ana ahau i aku tamariki me aku mokopuna ki te kōrero Māori.
Te Miri notices that Kaitiaki T and Kaitiaki P appear near him.
Te Miri – Ā, anei tō mātou Kaitiaki a Tūī
Kaitiaki Tūī – Tēnā koe e Mihi.
Te Miri – Tēnā koe Tūī
Kaitiaki Tūī – I haere mai ahau ki te whakamōhio atu i te whānau ki ēnei tāngata (e tohu ana ki te hunga mātakitaki), he mahi nui ā mātau hei kōrero ki ngā tāngata katoa i tēnei rā.
Te Miri – Āe, ka tīmata tā tātau tirotiro i te Hangarau Matihiko hou i tēnei rā.
Kaitiaki Tūī – Āe, Te Miri, engari me whakatutuki te whakamōhio atu i te whānau katoa
Te Miri – āe
Kaitiaki Tūī – Tēnā koe e Rā.
Rā – Kia ora e hoa, kia ora Pāpā
Te Miri – Tēnā koe e tama
Kaitiaki Tūī – Kei te aha koe e Miri? (kātahi ka kōrero atu ia ki te minenga kei te taha) Ko Te Miri tō mātau kaumātua, he matatau ia ki tō mātau iwi, tō mātau hītori, me ngā tikanga me te kawa o tō mātau marae.
Te Miri – Kei te whakaharatau ahau i taku whaikōrero, e Tūī.
Kaitiaki Tūī – Mō te aha?
Te Miri – He mea nui taku whaikōrero, ka mutu i te hiahia ahau kia kite mai a Rā he pēhea nei taku mahi i tēnei kia pai ai tana tuitui kōrero māna i te tāone ā tērā wiki mō tana hui me te poari hauora ki te kōrero mō tana kamupene.
Kaitiaki – Ka pai! E Miri, kei konei anō a Mihi?
Te Miri – Āe, taku mōhio, kei te taha i ngā mokopuna.
Kaitiaki Tūī – Tēnā koe e Mihi. He aha āu mahi me ō mokopuna i tēnei rā?
Mihi – Kei te haere mātau ki te raranga.
Kaitiaki Tūī – Tēnā koe Atawhai. Kei te pēhea te māra i tēnei rā?
Atawhai – Kei te pai engari he uaua ki ahau te waiwai haere i ēnei rangi wera, ahakoa he pai mō te pāmu, kei te pai te pākākā haere o te witi, engari he pai tonu kia whiwhi ua anō!
Kaitiaki Tuī – Kei te tipu haere a Kere, ahakoa te wera. Tēnā koe e Kere.
Kaitiaki Tuī – Tēnā kōrua Kōhine, e Māka
Kōhine and Māka – Tēnā koe
Kaitiaki Tuī – Nau mai hoki mai ki te marae e Māka. Nōnahea koe i tae mai ai?
Māka – I haere mai mātau ko Māmā me Pāpā mai i te tāone inanahi. Arā a Māmā (kei te tohu atu ki a Pare), ki taku mōhio kei waho a Pāpā me Koro.
Kaitiaki Tūī – Āe rā, i kite au i tō Pāpā rāua ko Te Miri e whakaharatau ana i ā rāua whaikōrero i kō tonu ake nei. Kōhine, kei te aha koe i runga i tō paparorohiko?
Kōhine – Kei te māharahara katoa a Māmā kei tino maroke haere te māra o te hapori i ēnei rangi wera, ka waiwaitia ana e ia ka rere atu te nuinga o te wai, ā, kāore e whiwhi wai ngā tipu. I te kāinga, i runga i te pāmu, he pūnaha aroturuki wai tā mātau, nō reira ka whakaaro ake māua ko Māka ki te hanga i tētahi pūnaha e ine ana i te mākū o te oneone, ā, kia tukuna noa mai te wai.
Kaitiaki Tūī – Kei hea mai tēnā whakaaro.
Kōhine – Kia ora!
Kaitiaki Tuī – Tēnā koe e Pare. Ka pai te kite anō i a koe. Kei te pēhea ō mahi raranga?
Pare – Tēnā koe. Kua pai haere aku mahi raranga mai rā anō i taku tīmata ki te whaiwhai haere i te rangitaki raranga a te māmā o Rā engari he pai ake te whaiwhai haere ā-tinana.
Kaitiaki Tūī – Kei hea a Manaaki rāua ko Tama, kei konei anō rāua?
Atawhai – Kei waho rāua e whakaharatau i ana i te mau taiaha.
Kaitiaki Tūī – Tēnā koe Manaaki, ka pai kē te kite atu kei te whakatā koe mai i te pāmu
Manaaki – Kia ora e Tūī. Kāre i tua atu i te noho tahi me te whānau i te marae. Kei te whakaharatau māua ko Tama ki te mau i te taiaha, kei te hiahia anō koe ki te mau taiaha?
Kaitiaki Tui – Tēnā koe e Tama. Ei! Tau kē tō ringa, koinā te ringa mīhini-matihiko hou i mahia e tō Pāpā Rā mōu?
Tama – āe, rawe kē nē rā. Nā Pāpā i āwhina ki te whakamau, ā, ka whakaritea e māua mō te taiaha, ana kei te whakamātautauhia e māua ināianei. He tino pai ake tēnei i taku mea tawhito, he pai ake taku pupuri i te taiaha, ka mutu he pai ake te whiu i te rākau!
Kiri – Tēnā koutou!
Kaitiaki Tūī rāua ko Manaaki – Tēnā koe e Kiri.
Tama – Tēnā koe Mā Kiri
Kiri – Ka pai te kite anō i a koe e Tama. Kua kore au e tino kitekite i a koe i tō haerenga ki te tāone kura ai.
Tama – Āe. Kua kite koe i taku ringa hou Whaea. Ka pai kē. Nā Pāpā Rā i mahi. (ka whakaaturia e ia ētahi o ana nekeneke me te taiaha)
Mā Kiri – auē e Tama! Tau kē tēnā hangarau. Ei, i te mutunga o te wāhanga, i rongo ake ahau he rā kaiako anake tāu, ka wātea anō koe ki te kōrero ki taku akomanga mō tō ringa hou, ā, i pēhea te waihanga i te hangarau hei āwhina i a koe?
Tama – Āe, he pai noa iho. Me kōrero atu ahau ki a Kōhine, kei whakamā ia i taku kuhunga atu ki ‘tōna’ akomanga.
Mā Kiri – Tino pai! Ka tukuna atu e au he karere waea ki a koe ki te whakarite mai. Kei te kimi au i a koe Pāpā, kua kite anō koe i a ia?
Manaaki – Āe, kei tērā taha o te marae ia e whakaharatau ana i tana whaikōrero me Rā.
Mā Kiri – Kia ora mō tērā. Ka kite anō i a koe.
Te Miri notices that Kaitiaki T and Kaitiaki P appear near him.
Te Miri – Ā, anei tō mātou Kaitiaki a Tūī
Kaitiaki Tūī – Tēnā koe e Mihi.
Te Miri – Tēnā koe Tūī
Kaitiaki Tūī – I haere mai ahau ki te whakamōhio atu i te whānau ki ēnei tāngata (e tohu ana ki te hunga mātakitaki), he mahi nui ā mātau hei kōrero ki ngā tāngata katoa i tēnei rā.
Te Miri – Āe, ka tīmata tā tātau tirotiro i te Hangarau Matihiko hou i tēnei rā.
Kaitiaki Tūī – Āe, Te Miri, engari me whakatutuki te whakamōhio atu i te whānau katoa
Te Miri – āe
Kaitiaki Tūī – Tēnā koe e Rā.
Rā – Kia ora e hoa, kia ora Pāpā
Te Miri – Tēnā koe e tama
Kaitiaki Tūī – Kei te aha koe e Miri? (kātahi ka kōrero atu ia ki te minenga kei te taha) Ko Te Miri tō mātau kaumātua, he matatau ia ki tō mātau iwi, tō mātau hītori, me ngā tikanga me te kawa o tō mātau marae.
Te Miri – Kei te whakaharatau ahau i taku whaikōrero, e Tūī.
Kaitiaki Tūī – Mō te aha?
Te Miri – He mea nui taku whaikōrero, ka mutu i te hiahia ahau kia kite mai a Rā he pēhea nei taku mahi i tēnei kia pai ai tana tuitui kōrero māna i te tāone ā tērā wiki mō tana hui me te poari hauora ki te kōrero mō tana kamupene.
Kaitiaki – Ka pai! E Miri, kei konei anō a Mihi?
Te Miri – Āe, taku mōhio, kei te taha i ngā mokopuna.
Kaitiaki Tūī – Tēnā koe e Mihi. He aha āu mahi me ō mokopuna i tēnei rā?
Mihi – Kei te haere mātau ki te raranga.
Kaitiaki Tūī – Tēnā koe Atawhai. Kei te pēhea te māra i tēnei rā?
Atawhai – Kei te pai engari he uaua ki ahau te waiwai haere i ēnei rangi wera, ahakoa he pai mō te pāmu, kei te pai te pākākā haere o te witi, engari he pai tonu kia whiwhi ua anō!
Kaitiaki Tuī – Kei te tipu haere a Kere, ahakoa te wera. Tēnā koe e Kere.
Kaitiaki Tuī – Tēnā kōrua Kōhine, e Māka
Kōhine and Māka – Tēnā koe
Kaitiaki Tuī – Nau mai hoki mai ki te marae e Māka. Nōnahea koe i tae mai ai?
Māka – I haere mai mātau ko Māmā me Pāpā mai i te tāone inanahi. Arā a Māmā (kei te tohu atu ki a Pare), ki taku mōhio kei waho a Pāpā me Koro.
Kaitiaki Tūī – Āe rā, i kite au i tō Pāpā rāua ko Te Miri e whakaharatau ana i ā rāua whaikōrero i kō tonu ake nei. Kōhine, kei te aha koe i runga i tō paparorohiko?
Kōhine – Kei te māharahara katoa a Māmā kei tino maroke haere te māra o te hapori i ēnei rangi wera, ka waiwaitia ana e ia ka rere atu te nuinga o te wai, ā, kāore e whiwhi wai ngā tipu. I te kāinga, i runga i te pāmu, he pūnaha aroturuki wai tā mātau, nō reira ka whakaaro ake māua ko Māka ki te hanga i tētahi pūnaha e ine ana i te mākū o te oneone, ā, kia tukuna noa mai te wai.
Kaitiaki Tūī – Kei hea mai tēnā whakaaro.
Kōhine – Kia ora!
Kaitiaki Tuī – Tēnā koe e Pare. Ka pai te kite anō i a koe. Kei te pēhea ō mahi raranga?
Pare – Tēnā koe. Kua pai haere aku mahi raranga mai rā anō i taku tīmata ki te whaiwhai haere i te rangitaki raranga a te māmā o Rā engari he pai ake te whaiwhai haere ā-tinana.
Kaitiaki Tūī – Kei hea a Manaaki rāua ko Tama, kei konei anō rāua?
Atawhai – Kei waho rāua e whakaharatau i ana i te mau taiaha.
Kaitiaki Tūī – Tēnā koe Manaaki, ka pai kē te kite atu kei te whakatā koe mai i te pāmu
Manaaki – Kia ora e Tūī. Kāre i tua atu i te noho tahi me te whānau i te marae. Kei te whakaharatau māua ko Tama ki te mau i te taiaha, kei te hiahia anō koe ki te mau taiaha?
Kaitiaki Tui – Tēnā koe e Tama. Ei! Tau kē tō ringa, koinā te ringa mīhini-matihiko hou i mahia e tō Pāpā Rā mōu?
Tama – āe, rawe kē nē rā. Nā Pāpā i āwhina ki te whakamau, ā, ka whakaritea e māua mō te taiaha, ana kei te whakamātautauhia e māua ināianei. He tino pai ake tēnei i taku mea tawhito, he pai ake taku pupuri i te taiaha, ka mutu he pai ake te whiu i te rākau!
Kiri – Tēnā koutou!
Kaitiaki Tūī rāua ko Manaaki – Tēnā koe e Kiri.
Tama – Tēnā koe Mā Kiri
Kiri – Ka pai te kite anō i a koe e Tama. Kua kore au e tino kitekite i a koe i tō haerenga ki te tāone kura ai.
Tama – Āe. Kua kite koe i taku ringa hou Whaea. Ka pai kē. Nā Pāpā Rā i mahi. (ka whakaaturia e ia ētahi o ana nekeneke me te taiaha)
Mā Kiri – auē e Tama! Tau kē tēnā hangarau. Ei, i te mutunga o te wāhanga, i rongo ake ahau he rā kaiako anake tāu, ka wātea anō koe ki te kōrero ki taku akomanga mō tō ringa hou, ā, i pēhea te waihanga i te hangarau hei āwhina i a koe?
Tama – Āe, he pai noa iho. Me kōrero atu ahau ki a Kōhine, kei whakamā ia i taku kuhunga atu ki ‘tōna’ akomanga.
Mā Kiri – Tino pai! Ka tukuna atu e au he karere waea ki a koe ki te whakarite mai. Kei te kimi au i a koe Pāpā, kua kite anō koe i a ia?
Manaaki – Āe, kei tērā taha o te marae ia e whakaharatau ana i tana whaikōrero me Rā.
Mā Kiri – Kia ora mō tērā. Ka kite anō i a koe.
