Kā tapuwae o Māui
He kōrero mō ngā takahanga waewae a Māui ki te tūhura haere i Te Waipounamu, ā, me te hīnga ake o Te Ika a Māui.
![Two handmade model figures in a canoe with two white sails, at sea.](https://kauwhatareo-live-storagestac-assetstorages3bucket-1w7r7v9dv6o7k.s3.ap-southeast-2.amazonaws.com/public/Uploads/images/inline/inline-Ka-Tapuwae-o-Maui-D9/D10/6900100ecd/inline-Ka-Tapuwae-1.png)
Ka mea ā, ka tae a Māui ki Kā Umu o Hapopo.
![Three handmade model figures with trees behind them and two seals in front.](https://kauwhatareo-live-storagestac-assetstorages3bucket-1w7r7v9dv6o7k.s3.ap-southeast-2.amazonaws.com/public/Uploads/images/inline/76f9b0a9fe/inline-Ka-Tapuwae-2.png)
He kekeno e pāinaina ana i kā toka pounamu rahi. Ka piki a Māui ki ruka ake o te whaka, ka tokia atu te whenua ki tana toki, a Tiheimauriora.
![A model canoe with two white sails in front of a landscape of tall mountains, trees and birds.](https://kauwhatareo-live-storagestac-assetstorages3bucket-1w7r7v9dv6o7k.s3.ap-southeast-2.amazonaws.com/public/Uploads/images/inline/inline-Ka-Tapuwae-o-Maui-D9/D10/4026d8e192/inline-Ka-Tapuwae-3.png)
Ka rere tonu a Māui, me tana whakamīharo ki kā mauka e matika mai ana i te moana.
![A handmade model figure with orange and gold wings, and a mountain in the distance.](https://kauwhatareo-live-storagestac-assetstorages3bucket-1w7r7v9dv6o7k.s3.ap-southeast-2.amazonaws.com/public/Uploads/images/inline/inline-Ka-Tapuwae-o-Maui-D9/D10/3e10e43426/inline-Ka-Tapuwae-4.png)
Ka whakaaro tana manu mōkai, a Piopio, kia mau tonu ia ki tēnei wāhi. Nō reira ka whakamanu a Māui i a ia, kia kotahi atu anō ai tā rāua rereka tahi ko tana hoa. Tapaina ana te wāhi nei e Māui ko Piopiota
![Six handmade model figures sitting around a fire, with two birds in front. One figure is holding a club.](https://kauwhatareo-live-storagestac-assetstorages3bucket-1w7r7v9dv6o7k.s3.ap-southeast-2.amazonaws.com/public/Uploads/images/inline/inline-Ka-Tapuwae-o-Maui-D9/D10/657fc9e55b/inline-Ka-Tapuwae-5.png)
Ka rere anō a Māui. Ka tae ki tētahi wāhi, ka tukuna te puka o Mahunui, ka mōhiotia tēnei wāhi i muri ko Te Puka o te Waka o Māui. Ka tae rātou ki kā oneroa, ka whakatā, ka kohi kai mō te rereka kai mua tonu i te aroaro. Ko te ikoa o tēnei wāhi, ko Ōmāui.
![A model canoe at sea, on a diagonal angle, with large waves and land behind.](https://kauwhatareo-live-storagestac-assetstorages3bucket-1w7r7v9dv6o7k.s3.ap-southeast-2.amazonaws.com/public/Uploads/images/inline/inline-Ka-Tapuwae-o-Maui-D9/D10/cf455c1d8e/inline-Ka-Tapuwae-6.png)
Ka tere anō a Mahunui. Heoi anō, ka karawhiu te āwhā, hūkerikeri ana te hau, hūkerikeri ana te wai, ka tīhaea i konā te rā o tō rātou waka. Nō reira, ka kimi wāhi haumaru rātou e ū ai rātou ki uta.
![Several model figures on a canoe with two white sails.](https://kauwhatareo-live-storagestac-assetstorages3bucket-1w7r7v9dv6o7k.s3.ap-southeast-2.amazonaws.com/public/Uploads/images/inline/inline-Ka-Tapuwae-o-Maui-D9/D10/8dcff3311f/inline-Ka-Tapuwae-7.png)
Ka kitea he whaka whakaruru, ka noho ki reira mō tētahi wā ki te raupine i tō rātou waka.
![A handmade model figure standing on a canoe at sea, holding a large fish hook on a rope.](https://kauwhatareo-live-storagestac-assetstorages3bucket-1w7r7v9dv6o7k.s3.ap-southeast-2.amazonaws.com/public/Uploads/images/inline/inline-Ka-Tapuwae-o-Maui-D9/D10/98faa2ea19/inline-Ka-Tapuwae-8.png)
Ka rewa anō a Mahunui. Nāwai ā, ka tae ki Te Tai o Marokura. I reira ka pania e Māui tana matau hī ika ki kā toto o tōhona ihu, ka makaia ki te wai.
![A model figure standing on a canoe at sea, holding a rope and pulling up a huge fish.](https://kauwhatareo-live-storagestac-assetstorages3bucket-1w7r7v9dv6o7k.s3.ap-southeast-2.amazonaws.com/public/Uploads/images/inline/inline-Ka-Tapuwae-o-Maui-D9/D10/2ccd8ecfeb/inline-Ka-Tapuwae-9.png)
Ka roa a Māui, e kukume ana, e huhuti ana, e hī ana. Nāwai ā, ka hīia ake tētahi ika nui whakaharahara. Ko ia tēnā, ko Te Ika a Māui e mōhio nei tātou i ēnei rā.
He kupu hei whāngai i te tamaiti
Kā Umu o Hapopo
kekeno
Mahunui
Māui
Ōmāui
pāina(ina) Piopiotahi
pounamu
Pukekura
rā Te Ika a Māui
Te Puka o te Waka o Māui
Te Tai o Marokura
tīhae(a)
Tiheimauriora
waka
whakaruru
Kā kupu o Kāi Tahu
ikoa | ingoa |
kā | ngā |
kai | kei |
mauka | maunga |
rereka | rerenga |
ruka | runga |
tōhona | tōna |
whaka | whanga |
Ngā Ariā me ngā Tohutoro
Atua
Hinepūnuiotoka me āna tamāhine | ngā atua o te hau |
karakia, tohunga | he ritenga taha wairua kawea ai i ngā mahi katoa a te tangata |
Rakinui/Ranginui | te matua i te rangi |
Takaroa, Tangaroa | te atua o ngā moana |
Tānemahuta | te atua o ngā ngahere |
Tūmataueka/Tūmatauenga | te atua o te pakanga |
Whakapapa
I pūtakea mai te iwi Māori me te Māoritanga i Te Moananui a Kiwa, engari kua tupu haere ā tātou ake tikanga me tō tātou ake ahurea i te noho roa ki Aotearoa, nā runga anō i ngā tāraitanga mai o te whenua i a tātou.
Māui | a tuahangata o Te Moananui a Kiwa nui tonu; nāna ētahi mahi whakahirahira i puta ai he painga nui ki a tāua, te tangata. Nō te whenua a Māui, engari he mea poipoi ia e ngā hau, he mea whakapakeke anō e te tai. |
Hinepūnuiotoka | Ko te whaea, te kuia me ngā whaea kēkē o Māui ngā hau pupuhi mai i hea, i hea. |
Hinepūnuiotoka – whakapapa
![]() |
Te Ao o te Pūrākau me te Wāhi ki ngā Atua
Tiheimauriora | te toki tapu a Māui |
te matau a Māui | he mea mahi mai ki te kauwae o Murirakawhenua, tōna tupuna tāne i te moana |
Te Ika a Māui | te ika i hīia ake e Māui, arā, ko te moutere nui, taha raki, o Aotearoa |
a Māui ‘huri-hanga-rau’ | te āhei o Māui ki te whakamanu i a ia |
Te Aotūroa
Te Waipounamu
- te moa kaitā o Te Waipounamu
- te piopio
- te pouākai (te kāhu kaitā)
- te kākāpō
- ngā maunga nui whakahirahira
- ngā ngahere pārūrū me ōna anō tipu ngaore
- ngā moana hūkerikeri, te tahatika
- te kekeno
- te toroa
- te kororā
- te karoro
Wāhi
Hawaiki | te kāinga taketake o te Māori i Te Moananui a Kiwa |
Kā Umu o Hapopo | he whanga nui kei Poutini ki te Toka |
Mangamaunu | he wāhi e pātata ana ki Kaikōura i hīia ake ai e Māui Te Ika a Māui |
Ōmāui |
he wāhi o te takutai e tata ana ki Murihiku |
Piopiotahi | he rohe nui kei te tonga-mā-uru o Te Waipounamu (Fiordland) |
Poutini ki te Toka | te rohe kei te pito tonga o Te Tai Poutini |
Pukekura |
te mātārae i Ōtākou |
Te Moananui a Kiwa | te moana nui katoa o te ao, ko ngā whenua karapoti i a ia, ko Āhia me Ahitereiria i te uru, ko Amerika nui tonu i te rāwhiti |
Te Tai o Marokura |
te moana kei waho atu o Kaikōura |